CBSE Class 6

We have given detailed NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Ruchira Chapter 6 समुद्रतटः Textbook Questions and Answers come in handy for quickly completing your homework.

NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Ruchira Chapter 6 समुद्रतटः

Class 6th Sanskrit Chapter 6 समुद्रतटः Textbook Questions and Answers

अभ्यासः

प्रश्न: 1.
उच्चारणं कुरुत- (उच्चारण कीजिए- Read it out.)

उत्तर:
छात्र स्वयं उच्चारण करें।

प्रश्न: 2.
अधोलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तरं लिखत- (निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर लिखिए – Answer the following questions.)

(क) जना: काभिः जलविहारं कुर्वन्ति?
(ख) भारतस्य दीर्घतमः समुद्रतटः कः?।
(ग) जना कुत्र स्वैरं विहरन्ति?
(घ) बालकाः बालुकाभिः किं रचयन्ति।
(ङ) कोच्चितटः केभ्यः ज्ञायते?
उत्तर:
(क) जनाः नौकाभिः जलविहारं कुर्वन्ति।
(ख) चेन्नईनगरस्य मेरीनातटः देशस्य दीर्घतमः समुद्रतटः।
(ग) मुम्बईनगरस्य जुहूतटे जनाः स्वैरं विहरन्ति।
(घ) बालकाः बालुकाभिः बालुकागृह रचयन्ति।
(ङ) कोच्चितटः नारिकेलेभ्यः/नारिकेलफलेभ्यः ज्ञायते।

प्रश्न: 3.
मञ्जूषातः पदानि चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत- (मञ्जूषा से पद चुनकर रिक्त स्थान भरिए Fill in the blanks by picking out words from the box.)

बङ्गोपसागरः , प्रायद्वीपः , पर्यटनाय , क्रीडा , सङ्गमः

(क) कन्याकुमारीतटे त्रयाणां सागराणां ………… भवति।
(ख) भारतदेशः . इति कथ्यते।
(ग) जनाः समुद्रतटं …….. आगच्छन्ति।
(घ) बालेभ्यः ……………… रोचते।
(ङ) भारतस्य पूर्वदिशायां …… अस्ति।
उत्तर:
(क) सङ्गमः
(ख) प्रायद्वीपः
(ग) पर्यटनाय
(घ) क्रीडा
(ङ) बङ्गोपसागरः

प्रश्न: 4.
यथायोग्यं योजयत- (यथोचित मेल कीजिए- Match appropriately.)

समुद्रतट: – ज्ञानाय
क्रीडानकम् – पोषणाय
दुग्धम् – प्रकाशाय
दीपक: – पर्यटनाय
विद्या – खेलनाय
उत्तर:
समुद्रतटः – पर्यटनाय
क्रीडनकम् – खेलनाय
दुग्धम् – पोषणाय
दीपकः – प्रकाशाय
विद्या – ज्ञानाय

प्रश्न: 5.
तृतीयाविभक्तिप्रयोगेण रिक्तस्थानानि पूरयत- (तृतीया विभक्ति के प्रयोग द्वारा रिक्त स्थान भरिए- Fill in the blanks by using the Third inflexion.)

यथा- व्योमः मित्रेण सह गच्छति। (मित्र)
(क) बालकाः ………… सह पठन्ति। (बालिका)
(ख) तडागः ………… विभाति। (कमल)
(ग) अहमपि ………… खेलामि। (कन्दुक)
(घ) अश्वाः ………… सह धावन्ति। (अश्व)
(ङ) मृगाः ………… सह चरन्ति। (मृग)
उत्तर:
(क) बालिकाभिः
(ख) कमलैः
(ग) कन्दुकेन
(घ) अश्वैः
(ङ) मृगैः

प्रश्न: 6.
अधोलिखितं वृत्तचित्रं पश्यत। उदाहरणानुसारेण कोष्ठकगतैः शब्दैः उचितवाक्यानि रयचत (निम्नलिखित वृत्तचित्र देखिए और उदाहरण के अनुसार कोष्ठगत शब्दों से उचित वाक्य बनाइए Look at the circle below and frame sentences with words contained in boxes.)

यथा- 1. रहीमः मित्रेण सह क्रीडति।
2. ………………………. |
3. ………………………. |
4. ………………………. |
5. ………………………. |
6. ………………………. |
7. ………………………. |
8. ………………………. |
उत्तर:
2.रहीमः द्विचक्रिकया आपणं गच्छति।
3. रहीमः कलमेन पत्रं लिखति।
4. रहीमः हस्तेन कन्दुकं क्षिपति।
5. रहीमः नौकया जलविहारं करोति।
6. रहीमः चषकेन जलं पिबति।
7. रहीमः तूलिकया चित्रं रचयति।
8. रहीमः वायुयानेन ह्यः आगच्छत्।

प्रश्नः 7.
कोष्ठकात् उचितपदप्रयोगेण रिक्तस्थानानि पूरयत- (कोष्ठक से उचित पद के प्रयोग द्वारा रिक्त स्थान भरिए।- Fill in the blanks by using the appropriate word from the box.)

(क) धनिकः ………………. धनं ददाति। (निर्धनम्/निर्धनाय)
(ख) बाल: ………………. विद्यालयं गच्छति। (पठनाय/पठनेन)
(ग) सज्जनाः ……………….. जीवन्ति। (परोपकारम/परोपकाराय)
(घ) प्रधानाचार्यः ………………. पारितोषिकं यच्छति। (छात्राणाम्/छात्रेभ्यः)
(ङ) …………… नमः। (शिक्षकाय/शिक्षकम्)
उत्तर:
(क) निर्धनाय
(ख) पठनाय
(ग) परोपकाराय
(घ) छात्रेभ्यः
(ङ) शिक्षकाय

Class 6th Sanskrit Chapter 6 समुद्रतटः Additional Important Questions and Answers

प्रश्न 1.
विभक्ति वचन-अनुसारेण रिक्तस्थानपूर्तिं कुरुत- (विभक्ति तथा वचन के अनुसार रिक्तस्थानपूर्ति कीजिए- Fill in the blanks according to case and number.)

उत्तर:

(ख)

उत्तर:

उत्तर:

प्रश्न 2.
मञ्जूषात उचितं पदं चित्वा वाक्यपूर्तिं कुरुत। (मञ्जूषा से उचित पद चुनकर वाक्यपूर्ति कीजिए। Pick out the correct option and fill in the blanks.)

वैदेशिकव्यापाराय, पर्यटनाय, कन्दुकेन, समुद्रतटाः, विदेशिपर्यटकेभ्यः

(क) अस्माकं देशे बहवः ……………. सन्ति।
(ख) अत्र जनाः ……………. आगच्छन्ति।
(ग) केचन जनाः ….. क्रीडन्ति।
(घ) गोवा-तटः ……… समधिकं रोचते।
(ङ) विशाखापत्तनम् … प्रसिद्धम्।
उत्तर:
(क) समुद्रतटाः
(ख) पर्यटनाय
(ग) कन्दुकेन
(घ) विदेशिपर्यटकेभ्यः
(ङ) वैदेशिकव्यापाराय।

प्रश्न 3.
अधोदत्तं गद्यांशं पठत प्रश्नान् च उत्तरत। (निम्नलिखित गद्यांश पढ़िए और प्रश्नों के उत्तर दीजिए। Read the extract given below and answer the questions that follow.)

एषः समुद्रतटः। अत्र जनाः पर्यटनाय आगच्छन्ति। केचन तरङ्गै क्रीडन्ति। केचन च नौकाभिः जलविहारं कुर्वन्ति। तेषु केचन कन्दुकेन क्रीडन्ति। बालिका: बालकाः च बालुकाभिः बालुकागृह रचयन्ति। मध्ये मध्ये तरङ्गाः बालुकागृहं प्रवाहयन्ति। एषा क्रीडा प्रचलति एव। समुद्रतटाः न केवलं
पर्यटनस्थानानि। अत्र मत्स्यजीविनः अपि स्वजीविकां चालयन्ति।

I. एकपदेन उत्तरत
(क) एषः कः?
(ख) जनाः अत्र किमर्थम् आगच्छन्ति?
(ग) बालकाः किम् रचयन्ति?
(घ) के बालुकागृहं प्रवाहयन्ति?
उत्तर:
(क) समुद्रतटः
(ख) पर्यटनाय
(ग) बालुकागृहम्
(घ) तरङ्गाः

II. पूर्णवाक्येन उत्तरत
(क) बालकाः बालिकाः च अत्र किं रचयन्ति?
(ख) अत्र मत्स्यजीबिनः किं कुर्वन्ति?
उत्तर:
(क) बालकाः बालिकाः च अत्र बालुकाभिः बालुकागृहम् रचयन्ति।
(ख) अत्र मत्स्यजीविनः स्वजीविकां चालयन्ति।

III. भाषिक-कार्यम्
(क) एकवचने परिवर्तयत
(i) नौकाभिः ……………..
(ii) पर्यटनस्थानानि ……………..
(iii) तरङ्गैः ……………..
(iv) रचयन्ति ……………..
उत्तर:
(i) नौकया
(ii) पर्यटनस्थानम्
(iii) तरङ्गेन
(iv) रचयति

(ख) ‘अत्र जनाः पर्यटनाय आगच्छन्ति’ इति वाक्ये कर्तृपदम् किम्?
(अत्र, जनाः, पर्यटनाय)
उत्तर:
जनाः।

(ग) ‘केचन नौकाभिः जलविहारं कुवन्ति’ इति वाक्ये कर्मपदम् किम्?
(केचन, नौकाभिः, जलविहारम्)
उत्तर:
जलविहारम्।

प्रश्न 4.
यथानिर्देशम् रिक्तस्थानानि पूरयत।
(i) एषः समुद्रतटः। …… बालिका। .बालुकागृहम्।
(ii) बालकाः कन्दुकेन क्रीडन्ति। अहम् अपि कन्दुकेन …….।
उत्तर:
(i) एषा, एतत्।
(ii) क्रीडामि।

प्रश्न 5.
कोष्ठकदत्ते शब्दे तृतीया-विभक्ति प्रयोज्य वाक्यानि पूरयत। (कोष्ठक दत्त शब्द में तृतीया विभक्ति प्रयोग करके वाक्य पूरे कीजिए। Complete the sentences by using the third form of the word in bracket.)

(क) छात्राः विद्यालयम् गच्छन्ति। (बसयान)
(ख) जनाः यात्रां कुर्वन्ति। (रेलयान)
(ग) शिशुः …………… क्रीडति। (क्रीडनक)
(घ) …………….. शरीरं पुष्टम् भवति। (व्यायाम)
(ङ) वयं नदीपारम् गच्छामः। (नौका)
उत्तर:
(क) बसयानेन
(ख) रेलयानेन
(ग) क्रीडनकैः
(घ) व्यायामेन
(ङ) नौकया

प्रश्न 5.
रेखांकितं पदं संशोध्यत लिखत- (रेखांकित पद को शुद्ध कीजिए- Correct the underlined word.)

(क) एषः समुद्रतटः पर्यटनम् भवति।
(ख) दीपक: प्रकाशः भवति।
(ग) प्राचार्य छात्रम् पारितोषिकं यच्छति।
(घ) सूर्यम् नमः।
(ङ) बालकान् आम्रफलम् रोचते।।
उत्तर:
(क) पर्यटनाय
(ख) प्रकाशाय
(ग) छात्राय
(घ) सूर्याय
(ङ) बालकेभ्यः

बहुविकल्पीयप्रश्नाः

प्रश्न 1.
उचितं विकल्पं चित्वा वाक्यपूर्ति कुरुत। (उचित विकल्प चुनकर वाक्यपूर्ति कीजिए। Pick out the correct option and complete the sentences.)

(क)
(i) बालकः …………….. सह क्रीडति। (बालकेन्, बालकेन, बालकम्)
(ii) गजाः …………….. सह चलन्ति। (गजेभिः, गजाः, गजैः)
(iii) छात्राः …………….. सह पठन्ति। (छात्रेभिः, छात्राभिः, छात्राः)
(iv) अहं ………. अन्नं यच्छामि। (याचकम्, याचकेन, याचकाय)
(v) सा वदति ………. नमः। (गणेशम्, गणेशाय, गणेशः)
उत्तर:
(i) बालकेन
(ii) गजैः
(iii) छात्राभिः
(iv) याचकाय
(v) गणेशाय।

(ख)
(i) त्वं मित्रैः सह ………… । (क्रीडथः, क्रीडथ, क्रीडसि)
(ii) वृक्षे खगौ …………. । (कूजति, कूजतः, कूजन्ति)
(iii) बालकाः गजम् …………. । (पश्यति, पश्यतः, पश्यन्ति)
(iv) आवाम् भोजनम् …………. । (खादामि, खादावः, खादामः)
(v) यूयम् गृहम् …………. । (गच्छथः, गच्छन्ति, गच्छथ)
उत्तरम्-
(i) क्रीडसि
(ii) कूजतः
(iii) पश्यन्ति
(iv) खादावः
(v) गच्छथ।

प्रश्न 2.
उचितं विकल्पं चित्वा एकपदेन प्रश्नान् उत्तरत। (उचित विकल्प चुनकर एक पद में प्रश्न का उत्तर दीजिए। Pick out the correct option and answer the question in one word.)

(i) जनाः नौकाभिः किं कुर्वन्ति? (पर्यटनम्, बालुकागृहम्, जलविहारम्)
(ii) के बालुकागृहम् प्रवाहयन्ति? (तरङ्गाः, जनाः, बालकाः)
(iii) देशे बहवः के सन्ति? (पर्यटकाः, समुद्रतटाः, मत्स्यजीविनः)
(iv) कोच्चितटः केभ्यः ज्ञायते? (वैदेशिकव्यापाराय, जलविहाराय, नारिकेलफलेभ्य)
(v) कः तटः विदेशिपर्यटकेभ्यः समधिकं रोचते? (मेरीनातटः, गोवातटः, जुहूतटः)
उत्तरम्-
(i) जलविहारम्
(ii) तरङ्गाः
(ii) समुद्रतटाः
(iv) नारिकेलफलेभ्यः
(v) गोवातटः।

We have given detailed NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Ruchira Chapter 5 वृक्षाः Textbook Questions and Answers come in handy for quickly completing your homework.

NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Ruchira Chapter 5 वृक्षाः

Class 6th Sanskrit Chapter 5 वृक्षाः Textbook Questions and Answers

अभ्यासः

प्रश्न 1.
वचनानुसारं रिक्तस्थानानि पूरयत- (वचनानुसार रिक्त स्थान भरिए– Fill in the blanks according to the number.)

उत्तर:

प्रश्न 2.
कोष्ठकेषु प्रदत्तशब्देषु उपयुक्तविभक्तिं योजयित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत- (कोष्ठक में दिए गए शब्दों में उचित विभक्ति लगाकर रिक्तस्थान भरिए- Fill in the blanks by using appropriate case in words given in brackets.)

यथा-अहं रोटिकां खादामि। (रोटिका)
(क) त्वं …………. पिबसि। (जल)
(ख) छात्रः …………… पश्यति। (दूरदर्शन)
(ग) वृक्षाः …………….. पिबन्ति। (पवन)
(घ) ताः …………… लिखन्ति। (कथा)
(ङ) आवाम् …………… गच्छावः। (जन्तुशाला)
उत्तर:
(क) जलम्
(ख) दूरदर्शनम्
(ग) पवनम्
(घ) कथां
(ङ) जन्तुशालाम्

प्रश्न 3.
अधोलिखितेषु वाक्येषु कर्तृपदानि चिनुत- (निम्नलिखित वाक्यों में कर्ता पद चुनिए Pick out the subjects in the sentences given below.)

(क) वृक्षाः नभः शिरस्सु वहन्ति।
(ख) विहगाः वृक्षेषु कूजन्ति।
(ग) पयोदर्पणे वृक्षाः स्वप्रतिबिम्बं पश्यन्ति।
(घ) कृषक: अन्नानि उत्पादयति।
(ङ) सरोवरे मत्स्याः सन्ति।
उत्तर:
(क) वृक्षाः
(ख) विहगाः
(ग) वृक्षाः
(घ) कृषकः
(ङ) मत्स्याः

प्रश्न 4.
प्रश्नानामुत्तराणि लिखत- (प्रश्नों के उत्तर लिखिए- Write answer to the questions.)

(क) वृक्षाः कैः पातालं स्पृशन्ति?
(ख) वृक्षाः किं रचयन्ति?
(ग) विहगाः कुत्र आसीनाः।
(घ) कौतुकेन वृक्षाः किं पश्यन्ति?
उत्तर:
(क) वृक्षाः पादैः पातालं स्पृशन्ति।
(ख) वृक्षाः वनं रचयन्ति।
(ग) विहगाः शाखादोलासीनाः। अथवा विहगाः शाखादोलायाम् आसीनाः।
(घ) वृक्षाः कौतुकेन स्वप्रतिबिम्बम् पश्यन्ति।

प्रश्न 5.
समुचितैः पदैः रिक्तस्थानानि पूरयत- (उचित पदों से रिक्त स्थान भरिए- Fill in the blanks with appropriate words.)

उत्तर:

प्रश्न 6.
भिन्नप्रकृतिकं पदं चिनुत- (भिन्न प्रकृति वाला पद चुनिए- Pick out the word that is different from the rest.)

(क) गङ्गा, लता, यमुना, नर्मदा।
(ख) उद्यानम्, कुसुमम्, फलम्, चित्रम्।
(ग) लेखनी, तूलिका, चटका, पाठशाला।
(घ) आम्रम्, कदलीफलम्, मोदकम्, नारङ्गम्।
उत्तर:
(क) लता
(ख) चित्रम्
(ग) चटका
(घ) मोदकम्

Class 6th Sanskrit Chapter 5 वृक्षाः Additional Important Questions and Answers

प्रश्न 1.
अधोदत्ताम् तालिकां पूरयत। (निम्नलिखित तालिका को पूरा कीजिए। Complete the table given below.)

उत्तर:

उत्तर:

प्रश्न 2.
अधोदत्तेषु वाक्येषु कर्तृपदं कर्मपदम् च चित्वा लिखत। (निम्नलिखित वाक्यों में कर्तापद तथा ” कर्मपद चुनकर लिखिए। Pick out the subject and the object in the sentences given below.)



उत्तर:
(क) खगाः x
(ख) पर्णानि x
(ग) छात्र; पुस्तकम्
(घ) वयम्, लेखम्
(ङ) जनाः, विदेशम्
(च) वृक्षाः, वनम्

प्रश्न 3.
अधोदत्तान् प्रश्नान् उत्तरत- (निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर लिखिए- Write answer of the following questions.)

(क) वृक्षाः पादैः कम् स्पृशन्ति?
(ख) के वनं वनं रचयन्ति?
(ग) के शाखादोलायाम् आसीना:?
(घ) वृक्षाः स्वच्छायासंस्तरणं प्रसार्य किं कुर्वन्ति?
(ङ) वृक्षाः किं पिबन्ति?
उत्तर:
(क) वृक्षाः पादैः पातालं स्पृशन्ति?
(ख) वृक्षाः वनं वनं रचयन्ति?
(ग) विहगाः शाखादोलायाम् आसीनाः?
(घ) वृक्षाः स्वच्छायासंस्तरणं प्रसार्य सत्कारं कुर्वन्ति?
(ङ) वृक्षाः पवनं जलम् च पिबन्ति?

(क) रेखांकित पदं संशोध्य लिखत- (रेखांकित पदों को शुद्ध करके लिखिए- Write down correct form of underlined words.) 

(क) बालकः फलरस पिबति। ………….
(ख) किं त्वं दूरदर्शनः पश्यसि? ………….
(ग) छात्राः लेख लिखन्ति। ………….
(घ) अहं विदेश गमिष्यामि। ………….
(ङ) बालिका भोजन खादति। ………….
उत्तर:
(क) फलरसम्
(ख) दूरदर्शनम्
(ग) लेखम्
(घ) विदेशम्
(ङ) भोजनम्

बहुविकल्पीयप्रश्नाः

प्रश्न 1.
उचितेन विकल्पेन रिक्तस्थानपूर्ति कुरुत। (उचित विकल्प चुनकर रिक्त स्थान पूर्ति कीजिए। Pick out the correct option and fill in the blanks.)

(क)
(i) वृक्षे ………………. सन्ति। (फलम्, फलाः, फलानि)
(ii) छात्राः ………………. गच्छन्ति। (विद्यालय, विद्यालयम्, विद्यालयः)
(ii) तव ………. कुत्र अस्ति। (गृहः, गृहम्, गृह)
(iv) ………. दूरदर्शनं पश्यामः। (अहम्, आवाम्, वयम्)
(v) बालिका ………… गमिष्यति। (पाठशाला, पाठशालम्, पाठशालाम्)
उत्तर:
(i) फलानि
(ii) विद्यालयम्
(iii) गृहम्
(iv) वयम्
(v) पाठशालाम्।।

(ख) (i) सरोवरे कमलानि ………… । (विकसति, विकसतः, विकसन्ति)
(ii) वृक्षे विहगौ …………
(कूजति, कूजतः, कूजन्ति)
(iii) किं यूयं क्रिकेट ………… ? (खेलिष्यसि, खेलिष्यथ, खेलिष्यथः)
(iv) बालिका दर्पणे स्वप्रतिबिम्ब …………। (पश्यति, पश्यतः, पश्यन्ति)
उत्तर:
(i) विकसन्ति
(ii) कूजतः
(ii) खेलिष्यथ
(iv) पश्यति

प्रश्न 2.
भिन्नप्रकृतिकं पदं चिनुत। (भिन्न प्रकृतिवाला पद चुनिए। Pick out the word that is different from the rest.) 

(क) अश्वः, गजः, बिडालः, पादपः
(ख) लता, वृक्षः, कुसुमाणि, शीघ्रम्
(ग) नारिकेलम्, आम्रम्, मिष्टान्नम्, अमृतफलम्
(घ) वनम्, जनम्, बिम्बम्, जलम्
उत्तर:
(क) पादपः
(ख) शीघ्रम्
(ग) मिष्टान्नम्
(घ) जनम्

We have given detailed NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Ruchira Chapter 4 विद्यालयः Textbook Questions and Answers come in handy for quickly completing your homework.

NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Ruchira Chapter 4 विद्यालयः

Class 6th Sanskrit Chapter 4 विद्यालयः Textbook Questions and Answers

अभ्यासः

प्रश्न 1.
उच्चारणं कुरुत।

उत्तर:
छात्र स्वयं उच्चारण करें।

प्रश्न 2.
निर्देशानुसारं परिवर्तनं कुरुत

यथा-अहं पठामि। – (बहुवचने) – वयं पठामः।
(क) अहं नृत्यामि। – (बहुवचने) …………..
(ख) त्वं पठसि। – (बहुवचने) …………..
(ग) युवां क्रीडथः। – (एकवचने) …………..
(घ) आवां गच्छावः। – (बहुवचने) …………..
(ङ) अस्माकं पुस्तकानि। – (एकवचने) – …………..
(च) तव गृहम्। – (द्विवचने) – …………..
उत्तर:
(क) वयं नृत्यामः
(ख) यूयं पठथ
(ग) त्वं क्रीडसि
(घ) वयं गच्छामः
(ङ) मम पुस्तकम्।
(च) युवयोः गृहे।

प्रश्न 3.
कोष्ठकात् उचितं शब्दं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत

(क) पठामि। (वयम्/अहम्) …………………
(ख) गच्छथः। (युवाम्/यूयम्) ………………
(ग) एतत् ……………… पुस्तकम्। (माम्/मम)
(घ) …………… क्रीडनकानि। (युष्मान्/युष्माकम्)
(ड) ……………… छात्रे स्वः। (वयम्/आवाम्)
(च) एषा …………… लेखनी। (तव/त्वाम्)
उत्तर:
(क) अहम्
(ख) युवाम्
(ग) मम
(घ) युष्माकम्
(ङ) आवाम्
(च) तव

प्रश्न 4.
क्रियापदैः वाक्यानि पूरयत-

पठसि , धावामः , गच्छावः , क्रिडथः , लिखामि ,पश्यथ ।
यथा- अहं पठामि।
(क) त्वं ……………
(ख) आवां ……………
(ग) यूयं ……………
(घ) अहं ……………
(ङ) युवां ……………
(च) वयं ……………
उत्तर:
(क) पठसि
(ख) गच्छावः
(ग) पश्चथ
(घ) लिखामि
(ङ) क्रीडथः
(च) धावामः।

प्रश्न 5.
उचितपदैः वाक्यनिर्माणं कुरुत

मम , तव , आवयोः , युवयोः , अस्माकम् , युष्माकम् |
यथा- एषा मम पुस्तिका।
(क) एतत् ……………… गुहम्
(ख) ………………….. मैत्री दृढा।
(ग) एषः …………. विद्यालयः।
(घ) एषा ……….. अध्यापिका।
(ङ) भारतम् …………… देश:
(च) एतानि ……………… पुस्तकानि।
उत्तर:
(क) तव
(ख) आवयोः
(ग) मम
(घ) युवयोः
(ङ) अस्माकम्
(च) युष्माकम्

प्रश्न 6.
एकवचनपदस्य बहुवचनपदं, बहुवचनपदस्य एकवचनपदं च लिखत

यथा – एषः – एते
(क) सः – ………….
(ख) ताः – ………….
(ग) एताः – ………….
(घ) त्वम् – ………….
(ङ) अस्माकम् – ………….
(च) तव – ………….
(छ) एतानि – ………….
उत्तर:
(क) ते
(ख) सा
(ग) एषा
(घ) यूयम्
(ङ) मम
(च) युष्माकम्
(छ) एतत्

प्रश्न 7.
(क) वार्तालापे रिक्तस्थानानि पूरयत

यथा – प्रियंवदा – शकुन्तले! त्वं किं करोषि?
शकुन्तला – प्रियंवदे! ……. नृत्यामि, …….. किं करोषि?
प्रियंवदा – शकुन्तले! ………. गायामि। किं ……….. न गायसि?
शकुन्तला – प्रियंवदे! ……. न गायामि। ……. तु नृत्यामि।
प्रियंवदा – शकुन्तले! किं ………. माता नृत्यति।
शकुन्तला – आम्, …….. माता अपि नृत्यति।
प्रियंवदा – साधु, ……. चलावः।
उत्तर:
अहं, त्वं, अहं, त्वं, अहं, अहं, तव, मम, आवाम्।

(ख) उपयुक्तेन अर्थेन सह योजयत

शब्दः – अर्थ
सा – तुम दोनों का
तानि – तुम सब
अस्माकम् – मेरा
यूयम् – वह (स्त्रीलिङ्ग)
आवाम् – तुम्हारा
मम – वे (नपुंसकलिङ्ग)
युवयोः – हम दोनों
तव – हमारा
उत्तर:
सा-वह (स्त्रीलिङ्ग), तानि-वे नपुंसकलिङ्ग, अस्माकम्-हमारा, यूयम्-तुम सब, आषाम्-हम दोनों, मम – मेरा, युवयो:- तुम दोनों का, तव तुम्हारा।

Class 6th Sanskrit Chapter 4 विद्यालयः Additional Important Questions and Answers

प्रश्न 1.
निम्न अनुच्छेदं पठित्वा तदाधारितान् प्रश्नान् उत्तरत (नीचे लिखे अनुच्छेद को पढकर उस पर आधारित प्रश्नों के उत्तर दीजिए)

एषः विद्यालयः।
अत्र छात्राः शिक्षकाः
शिक्षिकाः च सन्ति।
एषा सङ्गणकयन्त्र-प्रयोगशाला अस्ति।
एतानि सङ्गणकयन्त्राणि सन्ति।
एतत् अस्माकं विद्यालयस्य
उद्यानम् अस्ति।
उद्याने पुष्पाणि सन्ति।
वयम् अत्र क्रीडामः पठामः च।

I. एकपदेन उत्तरत (एक शब्द में उत्तर दीजिए)
(i) एतत् अस्माकं विद्यालयस्य किम् अस्ति?
(ii) उद्याने वयं किं कुर्मः?
उत्तर:
(i) उद्यानम्,
(ii) क्रीडामः

II. पूर्ण वाक्येन उत्तरत (पूरे वाक्य में उत्तर दीजिए)
(i) अत्र के सन्ति?
(ii) एषा का अस्ति?
उत्तर:
(i) अत्र छात्राः शिक्षकाः शिक्षिकाः च सन्ति।,
(ii) एषा सङ्गणकयन्त्र-प्रयोगशाला अस्ति।

III. भाषिक कार्यम् (भाषा सम्बन्धी कार्य)
(i) अनुच्छेदे ‘पठामः’ इति क्रिया पदस्य कर्तृपदं किम्?
(क) अहम्
(ख) वयम्
(ग) छात्राः
(घ) उद्यानम्
उत्तर:
(ख) वयम्,

(ii) अत्र अनुच्छेदे ‘अध्यापकाः’ पदस्य पर्यायवाची पदं किम्?
(क) शिक्षकाः
(ख) शिक्षिकाः
(ग) विद्यालयः
(घ) छात्राः
उत्तर:
(क) शिक्षकाः

प्रश्न 2.
रिक्तस्थानपूर्तिं कुरुत (खाली स्थानों को भरिए)

(i) वयम् सभागारं …………………। (पठामि/गच्छामः)
(ii) आवाम् …… . अपि रचयावः। (पुष्याणि/चित्राणि)
(iii) …………. किं कुरुथः? (युवाम्/यूयम्) ङ्के
(iv) तव ………………. किमी (काम/नाम)
(v) अस्माकं पुस्तकानि अत्र …………………। (सन्ति/अस्ति)
उत्तर:
(i) गच्छामः
(ii) पुष्याणि
(iii) युवाम्
(iv) नाम
(v) सन्ति।

प्रश्न 3.
शुद्ध शब्दरूपाणि लिखत (शुद्ध शब्दों के रूप लिखिए)

(i) इदानीम् आवां ……… स्वः । (मित्र)
(ii) ………………. श्लोकं गायावः। (अस्मद्)
(iii) ….. पुष्पाणि सन्ति। (उद्यान)
(iv) एतत् अस्माकं …………. उद्यानम् अस्ति। (विद्यालय)
(v) …………………….. अत्र क्रीडामः। (अस्मद्)
उत्तर:
(i) मित्रे
(ii) आवाम्
(iii) उद्याने
(iv) विद्यालयस्य
(v) वयम्।

प्रश्न 4.
निम्न पदानाम् मूल शब्दं धातुं वा लिखत (निम्न पदों के मूल शब्द अथवा धातु को लिखिए)

पदानि मूलशब्दः/धातुः
(i) एषः …………….
(ii) विद्यायलस्य …………….
(iii) सन्ति …………….
(iv) पुष्पाणि …………….
(v) आवाम् …………….
(vi) गायावः …………….
उत्तर:
(i) एतत्,
(ii) विद्यालय
(iii) अस्
(iv) पुष्प
(v) अस्मद्
(vi) गै।

प्रश्न 5.
एकवचने परिवर्तयत (एक वचन में बदलें)

(i) शिक्षकाः ……………..
(ii) सन्ति ………………..
(iii) पुष्पाणि ………………..
(iv) पठामः ………………..
(v) कुरुथः ………………..
(vi) रचयावः ………………..
उत्तर:
(i) शिक्षकः
(ii) अस्ति
(ii) पुष्पम्
(iv) पठामि
(v) करोषि
(vi) रचयामि।

प्रश्न 6.
पाठात् पर्यायपदानि चित्वा लिखत (पाठ से पर्यायपदों को चुनकर लिखिए)

पदानि – पर्यायाः
(i) अध्यापिकाः ……………..
(ii) वाटिका ……………..
(iii) अभिधानम् ……………..
(iv) अधुना ……………..
(v) उत्तमम् ……………..
उत्तर:
(i) शिक्षिकाः
(ii) उद्यानम्,
(iii) नाम
(iv) इदानीम्
(v) शोभनम्।

प्रश्न 7.
धातुरूपाणि सम्पूरयत (धातुरूपों की पूर्ति कीजिए)

(i) ……….. कुरुथः ……………
(ii) रचयामि ……………
(iii) …………… सन्ति
(iv) ………….. क्रीडावः ……………….
(v) आस्मि …………. स्मः
(vi) पठसि …………. ………..
उत्तर:
(i) करोषि, कुरुथ
(ii) रचयावः, रचयामः
(iii) अस्ति, स्तः
(iv) क्रीडामि, क्रीडामः
(v) स्वः
(vi) पठथः, पठथ।

प्रश्न 8.
शब्दरूपाणां पूर्तिं कुरुत (शब्दरूपों की पूर्ति कीजिए)

(i) …………. युवाम् यूयम्
(ii) अहम् ………. वयम्
(iii) मम आवयोः ……….
(iv) पुस्तकम् …… पुस्तकानि
(v) ………. छात्रौ छात्राः
(vi) एतत् एते ………..
उत्तर:
(i) त्वम्,
(ii) आवाम्,
(iii) अस्माकम्,
(iv) पुस्तके
(v) छात्रः
(vi) एतानि।

We have given detailed NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Ruchira Chapter 3 शब्द परिचयः 3 Textbook Questions and Answers come in handy for quickly completing your homework.

NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Ruchira Chapter 3 शब्द परिचयः 3

Class 6th Sanskrit Chapter 3 शब्द परिचयः 3 Textbook Questions and Answers

अभ्यासः

प्रश्न 1.
(क) उच्चारणं कुरुत- (उच्चारण कीजिए- Read it out.)

(ख) चित्राणि दृष्ट्वा पदानि उच्चारयत- (चित्रों को देखकर शब्दों का उच्चारण कीजिए Look at the pictures and pronounce these words.)

उत्तर:
(क) छात्र स्वयं उच्चारण करें। ये सभी शब्द नपुंसकलिङ्ग हैं।
(ख) छात्र चित्रों को देखकर पदों का उच्चारण करें। उच्चारण करते समय चित्र की ओर ध्यान दें ताकि पद का अर्थ याद रहे। उच्चारण शुद्ध हो। प्रत्येक पद का उच्चारण यदि दो बार
करें, तो लाभ होगा। सभी नपुंसकलिङ्ग पद हैं।

प्रश्न 2.
(क) वर्णसंयोजनं कृत्वा पदं कोष्ठके लिखत- (वर्णों को जोड़कर शब्द कोष्ठक में लिखिए Combine the letters and write down the word in the box.)

(ख) अधोलिखितानां पदानां वर्णविच्छेदं कुरुत- (निम्नलिखित पदों का वर्ण-विच्छेद कीजिए Separate the letters in the words given below.)

उत्तर:
(क) खनित्रम्, पुराणानि, पोषकाणि, कङ्कतम्।

प्रश्न 3.
चित्राणि दृष्ट्वा संस्कृतपदानि लिखत- (चित्र देखकर संस्कृत शब्द लिखिए- Look at the pictures and write the -words in Sanskrit.)

उत्तर:
(क) आम्रम्
(ख) पर्णम्
(ग) व्यजनम्
(घ) करवस्त्रम्
(ङ) सूत्रम्
(च) छत्रम्

प्रश्न 4.
चित्रं दृष्ट्वा उत्तरं लिखत- (चित्र देखकर उत्तर लिखिए- Look at the pictures and write the answer.)

उत्तर:
(क) मयूरौ नृत्यतः।
(ख) एते क्रीडनके स्तः।
(ग) बालिकाः पठन्ति।
(घ) पुष्पाणि विकसन्ति।

प्रश्न 5.
निर्देशानुसारं वाक्यानि रचयत- (निर्देशानुसार वाक्य बनाएँ- Transform the sentences as directed.)

यथा- एतत् पतति। (बहुवचने) — ………………… एतानि पतन्ति।
(क) एते पणे स्तः। (बहुवचने) — …………………
(ख) मयूरः नृत्यति। (बहुवचने) — …………………
(ग) एतानि यानानि। (द्विवचने) — …………………
(घ) छात्रे लिखतः। (बहुवचने) — …………………
(ङ) नारिकेलं पतति। (द्विवचने) — …………………
उत्तर:
(क) एतानि पर्णानि सन्ति।
(ख) मयूराः नृत्यन्ति।
(ग) एते याने।
(घ) छात्राः लिखन्ति।
(ङ) नारिकेले पततः।

प्रश्न 6.
उचितपदानि संयोज्य वाक्यानि रचयत- (उचित पदों का मेल करके वाक्य बनाइए- Match the appropriate words and frame sentences.)

कोकिले — विकसति
पवनः — नृत्यन्ति
पुष्पम् — उत्पतति
‘खगः — वहति
मयूराः — गर्जन्ति
सिंहाः — कूजतः
उत्तर:
(क) कोकिले कूजतः।
(ख) पवनः वहति।
(ग) पुष्पम् विकसति।
(घ) खगः उत्पतति।
(ङ) मयूराः नृत्यन्ति।
(च) सिंहाः गर्जन्ति।

Class 6th Sanskrit Chapter 3 शब्द परिचयः 3 Additional Important Questions and Answers

प्रश्न 1.
चित्रं दृष्ट्वा संस्कृतपदं लिखत। (प्रत्येक चित्र देखकर संस्कृत पद लिखिए। Look at each picture and write down the word in Sanskrit.)

उत्तर:
(क) उपनेत्रम् – कमलम् – सङ्गणकम्
(ख) पर्णम् – क्रीडनकम् – नारिकेलम्

प्रश्न 2.
वर्णसंयोजनम् कुरुत। (वर्णसंयोग कीजिए- Join the alphabets.)

उत्तर:
(i) सङ्गणकम्
(ii) सूत्रम्
(iii) उद्यानम्
(iv) क्रीडनकम्

(ख) वर्णविच्छेदं कुरुत। (वर्ण-विच्छेद कीजिए- Separate the alphabets.)

पर्णम् = ………………….
वातायनम् = ………………….
कङ्कतम् = ………………….
कदलीफलम् = ………………….
उत्तरम्-

प्रश्न 3.
अधोदत्ताम् तालिकां पूरयत। (निम्नलिखित तालिका को पूरा कीजिए- Complete the table given below.)

उत्तर:


उत्तर:

प्रश्न 4.
संस्कृतेन लिखत- (संस्कृत में लिखिए– Write down the word in Sanskrit.)

यथा — खेत – क्षेत्रम्
(क) छाता …………….
(ख) नारियल …………….
(ग) छुरी …………….
(घ) कुञ्जी …………….
(ङ) कंघा …………….
उत्तर:
(क) छत्रम्
(ख) नारिकेलम्
(ग) छुरिका
(घ) कुञ्चिका
(ङ) कङ्कतम्/ककतम्

प्रश्न 5.
प्रत्येकं स्तम्भात् उचितं पदम् आदाय वाक्यानि रचयत। (प्रत्येक स्तम्भ से उचित पद लेकर वाक्य बनाइए- Frame sentences by picking out the appropriate word from each column.)

उत्तर:

प्रश्न 6.
अधोदत्तायां तालिकायाम् रिक्तस्थानानि पूरयत। (तालिका में रिक्त स्थान भरिए- Fill in the blanks in the table given below.)

उत्तर:

बहुविकल्पीयप्रश्नाः

प्रश्न 1.
उचित विकल्पं चित्वा वाक्यपूर्तिं कुरुत। (उचित विकल्प चुनकर वाक्य पूरे कीजिए। Complete the sentences by picking out the correct option.)

(क)
(i) ……….. आम्राणि मधुराणि। (एतत्, एते, एतानि)
(ii) ………. उद्यानम् सुंदरम्। (सः, सा, तत्)
(ii) ………. बसयाने कुत्र गच्छतः। (ते, सा, तानि)
(iv) ………. कोकिला कूजति। (एषः, एषा, एतत्)
(v) ………. जनाः गच्छन्ति। (सः, तौ, ते)
उत्तर:
(i) एतानि
(ii) तत्
(iii) ते
(iv) एषा
(v) ते

(ख)
(i) अत्र ………. अस्ति। (विश्रामगृह, विश्रामगृहम्, विश्रामगृहः)
(ii) …………. विकसति। (कमलम्, कमल, कमलः)
(iii) ………. मधुराणि सन्ति। (कदलीफलम्, कदलीफले, कदलीफलानि)
(iv) ………. कुत्र स्त? (पुस्तकम्, पुस्तके, पुस्तकानि)
(v) ………. चलति। (व्यञ्जनम्, व्यजनः, व्यजनम्)
उत्तर:
(i) विश्रामगृहम्
(ii) कमलम्
(iii) कदलीफलानि
(iv) पुस्तके
(v) व्यजनम्

प्रश्न 2.
उचितं विकल्पं चित्वा चित्रस्य समक्षं लिखत। (उचित विकल्प चुनकर चित्र के सामने लिखिए।Pick out the correct option and write down in front of the picture.)


उत्तर:
(क) करवस्त्रम्
(ख) सोपानम्
(ग) वातायनम्
(घ) आम्रम्
(ङ) व्यजनम्

प्रश्न 3.
उचित-विकल्पेन रिक्तस्थानानि पूरयत। (उचित विकल्प द्वारा रिक्त स्थान भरिए। Fill in the blanks with the correct option.)

(क)
(i) पुष्पाणि …………….. (विकसति, विकसतः, विकसन्ति)
(ii) बालिके कुत्र …………….. ? (गच्छति, गच्छतः, गच्छन्ति)
(iii) ………………. पतन्ति । (पर्णाः, पर्णम्, पर्णानि)
(iv) ……………….. कुत्र अस्ति? (उद्यान, उद्यानम्, उद्यानानि)
(v) …………….. अत्र अस्ति। (वातायन, वातायनः, वातायनम्)
उत्तर:
(i) विकसन्ति
(ii) गच्छतः
(iii) पर्णानि
(iv) उद्यानम्
(v) वातायनम्।

(ख)
(i) पर्णम् ………….। (पतति, उत्पतति)
(ii) सुवर्णकारः अंगुलीयकम् ………….। (चालयति, रचयति)
(iii) सौचिकः ………….। (सीव्यति, सूचयति)
(iv) अजाः ………….। (चरन्ति, कूजन्ति)
(v) जवनिका …………… (चलति, दोलति)
उत्तर:
(i) पतति
(ii) रचयति
(iii) सीव्यति
(iv) चरन्ति
(v) दोलति।

We have given detailed NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Ruchira Chapter 2 शब्द परिचयः 2 Textbook Questions and Answers come in handy for quickly completing your homework.

NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Ruchira Chapter 2 शब्द परिचयः 2

Class 6th Sanskrit Chapter 2 शब्द परिचयः 2 Textbook Questions and Answers

अभ्यासः

प्रश्न 1.
(क) उच्चारणं कुरुत- (उच्चारण कीजिए- Read it out.)

(ख) चित्राणि दृष्ट्वा पदानि उच्चारयत- (चित्रों को देखकर शब्दों का उच्चारण कीजिए Look at the pictures and pronounce the words.)

उत्तर:
(क) छात्र स्वयं उच्चारण करें। सभी शब्द आकारान्त स्त्रीलिङ्ग हैं।
(ख) छात्र चित्रों को देखकर पदों का उच्चारण करें। उच्चारण करते समय चित्र की ओर ध्यान दें ताकि पद का अर्थ याद रहे। उच्चारण शुद्ध हो। प्रत्येक पद का उच्चारण यदि दो बार करें, तो लाभ होगा।

प्रश्न 2.
(क) वर्ण संयोजनं कृत्वा पदं कोष्ठके लिखत- (वर्णों को जोड़कर पद कोष्ठक में लिखिए Join the letters and write down the word in the box.)

उत्तर:
उद्याने
स्थालिका
घटिका
स्त्रीलिङ्गः
मापिका।

(ख) पदानां वर्णविच्छेदं प्रदर्शयत- (पदों का वर्ण-विच्छेद प्रदर्शित कीजिए- Separate the letters of the words.)

उत्तर:

प्रश्न 3.
चित्रं दृष्ट्वा संस्कृतपदं लिखत- (चित्र देखकर संस्कृत पद लिखिए- Look at the pictures and write down the word in Sanskrit.)


उत्तर:
उत्पीठिका
पेटिका
नौका
चटका
वृद्धा
मापिका

प्रश्न 4.
वचनानुसारं रिक्तस्थानानि पूरयत- (वचनानुसार रिक्त स्थान भरिए- Fill in the blanks according to number.)

उत्तर:

प्रश्न 5.
कोष्ठकात् उचितं शब्दं चित्वा वाक्यं पूरयत- (कोष्ठक से उचित शब्द चुनकर वाक्य पूरा कीजिए- Complete the sentences by picking out the appropriate word from the bracket.)

यथा-बालिका पठति। (बालिका/बालिकाः)
(क) ………… चरतः। (अजा/अजे)
(ख) ………… सन्ति। (द्विचक्रिके/द्विचक्रिकाः)
(ग) ………. चलति। (नौके/नौका)
(घ) ………. अस्ति। (सूचिके/सूचिका)
(ङ) …………. उत्पतन्ति। (मक्षिकाः/मक्षिके)
उत्तर:
(क) अजे
(ख) द्विचक्रिकाः
(ग) नौका
(घ) सूचिका
(ङ) मक्षिकाः

प्रश्न 6.
सा, ते, ताः इत्येतेभ्यः उचितं सर्वनामपदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत- (सा, ते, ताः इनमें से उचित सर्वनाम पद चुनकर रिक्त स्थान भरिए- Fill in the blanks by picking out the correct pronoun from सा, ते, ताः)

यथा- लता अस्ति। ………… सा अस्ति।
(क) महिलाः धावन्ति। ………….. धावन्ति।
(ख) सुधा वदति। ……………. वदति।
(ग) जवनिके दोलतः। ……………. दोलतः
(घ) पिपीलिकाः चलन्ति। …………. चलन्ति।
(ङ) चटके कूजतः …………….. कूजतः।
उत्तर:
(क) ताः
(ख) सा
(ग) ते
(घ) ताः
(ङ) ते

प्रश्न 7.
मञ्जूषातः कर्तृपदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत- (मञ्जूषा से कर्त्तापद चुनकर रिक्तस्थान भरिए- Fill in the blanks by picking out the appropriate subject from the box.)

लेखिका , बालकः , सिंहाः , त्रिचक्रिका , पुष्पमालाः
(क) ……………. सन्ति ।
(ख) …………….. पश्यति।
(ग) ……………… लिखति।
(घ) …………… गर्जन्ति।
(ङ) …………. चलति।
उत्तर:
(क) पुष्पमालाः
(ख) बालकः
(ग) लेखिका
(घ) सिंहाः
(ङ) त्रिचक्रिका

प्रश्न 8.
मञ्जूषातः कर्तृपदानुसारं क्रियापदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत- (मञ्जूषा से कर्त्तापद के अनुसार क्रियापद चुनकर रिक्त स्थान भरिए– Pick out the verb from the box according to the subject and fill in the blanks.)

गायतः , नृत्यति , लिखन्ति , पश्यन्ति , विहरतः
(क) सौम्या …………. ।
(ख) चटके …………… ।
(ग) बालिके …………… ।
(घ) छात्राः …………… ।
(ङ) जनाः …………… ।
उत्तर:
(क) नृत्यति
(ख) विहरतः
(ग) गायतः
(घ) लिखन्ति
(ङ) पश्यन्ति

Class 6th Sanskrit Chapter 2 शब्द परिचयः 2 Additional Important Questions and Answers

प्रश्न 1.
चित्रं दृष्ट्वा संस्कृतपदं लिखत। (प्रत्येक चित्र देखकर संस्कृतपद लिखिए- Look at each picture and write down the word in Sanskrit.)

उत्तर:
(क) द्विचक्रिका – कुञ्जिका – अग्निपेटिका
(ख) शिक्षिका – छुरिका – वीणा

प्रश्न 2.
वर्णसंयोजनम् कुरुत। (वर्णसंयोग कीजिए- Combine the alphabets.)

उत्तर:
(क) (i) छात्राः
(ii) अस्ति
(iii) गर्जन्ति
(iv) मक्षिकाः
(v) द्विचक्रिका

(ख) वर्णविच्छेदं कुरुत। (वर्ण-विच्छेद कीजिए। Separate the alphabets.)
(i) धावन्ति = ……………………….
(ii) कुञ्चिका = ……………………….
(iii) शिक्षिकाः = ……………………….
(iv) उत्पीठिका = ……………………….
(v) रोटिके = ……………………….
उत्तर:

प्रश्न 3.
अधोदत्ताम् तालिकां पूरयत। (निम्नलिखित तालिका को पूरा कीजिए। Complete the table given below.)

उत्तर:

उत्तर:

प्रश्न 4.
मञ्जूषायाः उचितं कर्तृपदम् आदाय वाक्यानि पूरयत (मञ्जूषा से उचित कर्तापद लेकर .’ वाक्य पूरे कीजिए। Take the appropriate subject from the box and complete the sentences.)

मक्षिका, नौकाः, बालिकाः, अजे, बालिके
(क) ……………… चलन्ति।
(ख) ………………. नृत्यतः।
(ग) ………………. उत्पतति।
(घ) ……………. चरतः।
(ङ) ………. धावन्ति।
उत्तर:
(क) नौकाः
(ख) बालिके
(ग) मक्षिका
(घ) अजे
(ङ) बालिकाः।

प्रश्न 5.
मञ्जूषायाः उचित-क्रियापदेन वाक्यपूर्तिं कुरुत- (मञ्जूषा से उचित क्रियापद द्वारा वाक्यपूर्ति कीजिए- Complete the sentences with the appropriate verb from the box.)

पठति, अस्ति, कूजतः, चलन्ति, चरन्ति ।

(क) सौम्या …………….. |
(ख) पिपीलिकाः …………….. |
(ग) चटके ……………. ।
(घ) सूचिका ………….. |
(ङ) अजाः …………..
उत्तर:
(क) पठति
(ख) चलन्ति
(ग) कूजतः
(घ) अस्ति
(ङ) चरन्ति।

प्रश्न 6.
धातुः परिचीयताम्- (धातु पहचानिए- Point out the root.)

यथा – पठति – पठ् धातुः
(क) लिखति – धातुः ………………. |
(ख) चलति – धातुः ………………. |
(ग) कूजतः – धातुः ………………. |
(घ) वदति – धातुः ………………. |
(ङ) धावन्ति – धातुः ………………. |
उत्तर:
(क) लिख्
(ख) चल्
(ग) कूज्
(घ) वद्
(ङ) धाव्।

बहुविकल्पीयप्रश्नाः

प्रश्न 1.
उचितं सर्वनामपदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत (उचित सर्वनामपद चुनकर रिक्त स्थान भरिए। Pick out the correct pronoun and fill in the blanks.)

सा, ते, ताः

(क) छात्राः पठन्ति। …………. पठन्ति
(ख) महिला हसति। …………. हसति
(ग) कोकिले कूजतः। …………. कूजतः
(घ) अजाः चरन्ति। …………. चरन्ति
(ङ) दोले स्तः। …………. स्तः
उत्तर:
(क) ताः
(ख) सा
(ग) ते
(घ) ताः
(ङ) ते।

प्रश्न 2.
उचितं विकल्पं चित्वा वाक्यानि पूरयत। (दिए गए शब्दों से उचित विकल्प चुनकर वाक्यपूर्ति कीजिए। Pick out the suitable word from the options given and complete the sentences.)

(क)
(i) ………… समयं सूचयति। (चटका, घटिका, द्विचक्रिका)
(ii) ………….. उपवने अस्ति। (अजा, मक्षिका, दोला)
(iii) ………. चलन्ति (उत्पीठिकाः, सूचिकाः, पिपीलिकाः)
(iv) सौचिकः ………. (सूचयति, सीव्यति, चालयति)
(v) कोकिले ………. (विहरतः, गर्जतः, कूजतः)
उत्तर:
(i) घटिका
(ii) दोला
(iii) पिपीलिकाः
(iv) सीव्यति
(v) कूजतः

(ख)
(i) ………. गर्जतः। (सिंहः, सिंहौ, सिंहाः)
(ii) ………. चलन्ति। (नौका, नौके, नौकाः)
(iii) ………….. विहरतः। (बालिका, बालिके, बालिकाः)
(iv) ………. सन्ति । (रोटिके, रोटिकाः, रोटिका)
(v) ………. चरति। (अजा, अजे, अजाः)
उत्तरम्-
(i) सिंहौ
(ii) नौकाः
(iii) बालिके
(iv) रोटिकाः
(v) अजा

(ग)
(i) छात्रे ……………..। (पठतः, पठतः, पठन्ति )
(ii) बालकाः ……………..। (धावन्ति, धावतः, धावन्ति)
(iii) मक्षिका ……………..। (अस्ति, स्तः, सन्ति)
(iv) जवनिके ……………..। (दोलति, दोलतः, दोलन्ति)
(v) मेघौ ……………..। (गर्जति, गर्जतः, गर्जन्ति)
उत्तर:
(i) पठतः
(ii) धावन्ति
(iii) अस्ति
(iv) दोलतः
(v) गर्जतः

प्रश्न 3.
उचितं संस्कृतपदं चित्वा चित्रस्य समक्षं लिखत। (उचित संस्कृतपद चुनकर चित्र के सामने लिखिए। Pick out the appropriate Sanskrit word and write down in front of the picture.)



उत्तर:
(क) वृद्धा
(ख) कलिका
(ग) अजा
(घ) छुरिका
(ङ) श्रमिका