Class 6 Sanskrit Grammar Book Solutions लिङ्गम्, वचनम् तथा पुरुषः

We have given detailed NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Grammar Book लिङ्गम्, वचनम् तथा पुरुषः Questions and Answers come in handy for quickly completing your homework.

Sanskrit Vyakaran Class 6 Solutions लिङ्गम्, वचनम् तथा पुरुषः

अभ्यासः

प्रश्न: 1.
(क) अधोदत्तेषु पदेषु नपुंसकलिंगपदानि चिनुत । (निम्नलिखित पदों में नपुंसकलिंग पद चुनिए। Pick out the words in neuter gender from among the following words.)

चक्रम् , छाया , छात्रः , जलम् , महिलाः , धनम् , बालकम् , पुष्पाणि , फले
उत्तर:
(i) चक्रम्
(ii) जलम्
(iii) धनम्
(iv) पुष्पाणि
(v) फले

(ख)
द्विवचनान्तानि पदानि चिनुत। (द्विवचन वाले पद चुनिए। Pick out the words in dual.)

यूयम् , आवाम् , खेलसि , खादावः , पश्यामः , युवाम् , कुरुथः , तौ , बालिकाः

उत्तरम्-
(i) आवाम्
(ii) खादावः
(ii) युवाम्
(iv) कुरुथः
(v) तौ

प्रश्नः 2.
भिन्नप्रकृतिकं पदं चिनुत। (निम्नलिखित पदों में भिन्न प्रकृति वाला पद चुनिए। Pick out the words that is different from the rest.)

(क) तौ, ते, सः, अहम्, ताः
(ख) यूयम्, त्वम्, युवाम्, सा
(ग) नयति, नमन्ति, नमतः, नमसि
(घ) बालिकाः, वृक्षः, पत्राणि, बालकाः
उत्तरम्-
(क) अहम – (शेष प्रथम पुरुष सर्वनाम पद)
(ख) सा – (शेष मध्यम पुरुष सर्वनाम पद)
(ग) नमसि – (शेष प्रथम पुरुष क्रिया पद)
(घ) वृक्षः – (शेष पद बहुवचन)

लिङ्गम् (Gender)

लिङ्ग की दृष्टि से शब्दों को तीन वर्गों में बाँटा गया है। (Words have been divided into three categories according to gender.)

  1. पुंल्लिङ्ग शब्द (Words in Masculine Gender) : छात्रः, बालकः, अध्यापकः, कलमः, वृक्षः, देवः, तरुणः, अश्वः आदि।
  2. स्त्रीलिङ्ग शब्द (Words in Feminine Gender) : लता, बालिका, महिला, कन्या, वाटिका, शाखा, माला, विद्या, अध्यापिका आदि।
  3. नपुंसकलिङ्ग शब्द (Words in Neuter Gender) : फलम्, पुष्पम्, पत्रम्, पुस्तकम्, वस्त्रम्, कमलम्, शरीरम्, मुखम् आदि।

अवधेयम्-अकारान्त शब्दों में कुछ पुँल्लिङ्ग और कुछ नपुंसकलिङ्ग होते हैं। पढ़ते समय छात्र प्रयोग पर ध्यान दें।
Class 6 Sanskrit Grammar Book Solutions लिङ्गम्, वचनम् तथा पुरुषः 5
(Words ending in ’37’ are either masculine or neuter in gender. The students would be well advised to take note of the usage.)

वचनम् (Number)

संस्कृत भाषा में तीन वचन होते हैं। (There are three numbers in Sanskrit language.)
एकवचनम् – एक का बोध कराता है (Denotes one)।
द्विवचनम् – दो का बोध कराता है (Denotes two)।
बहुवचनम् – दो से अधिक का बोध कराता है (Denotes more than two)।
Class 6 Sanskrit Grammar Book Solutions लिङ्गम्, वचनम् तथा पुरुषः 1
Class 6 Sanskrit Grammar Book Solutions लिङ्गम्, वचनम् तथा पुरुषः 2

पुरुषः (Person)

पुरुष तीन होते हैं। (There are three persons.)

1. उत्तमः पुरुषः (First Person)
वक्ता (One who is speaking.)

अहम् (मैं, I) —– आवाम् (हम दो, Both of us) —– वयम् (हम, We)

2. मध्यमः पुरुषः (Second Person)
श्रोता (One who is listening.)

त्वम् (तुम, You) —– युवाम् (तुम दोनों, Both of you) —– यूयम् [तुम सब, You(All)]

3. प्रथमः पुरुषः (अन्य पुरुष) (Third Person)
जिसके बारे में कहा जा रहा है। (That/He/She about whom one is talking.)
Class 6 Sanskrit Grammar Book Solutions लिङ्गम्, वचनम् तथा पुरुषः 4

अथवा कोई संज्ञा शब्द

Class 6 Sanskrit Grammar Book Solutions लिङ्गम्, वचनम् तथा पुरुषः 3

Class 6 Sanskrit Grammar Book Solutions वर्णमाला तथा वर्णविचारः

We have given detailed NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Grammar Book वर्णमाला तथा वर्णविचारः Questions and Answers come in handy for quickly completing your homework.

Sanskrit Vyakaran Class 6 Solutions वर्णमाला तथा वर्णविचारः

अभ्यासः

प्रश्न 1.
वर्णमालां पूरयत। (वर्णमाला पूरी कीजिए। Complete the alphabets.)
Class 6 Sanskrit Grammar Book Solutions वर्णमाला तथा वर्णविचारः 1
उत्तर:
अ, इ, ऊ, ऋ, ए, ओ

(ख)
Class 6 Sanskrit Grammar Book Solutions वर्णमाला तथा वर्णविचारः 2
उत्तर:
Class 6 Sanskrit Grammar Book Solutions वर्णमाला तथा वर्णविचारः 3

प्रश्न 2.
अधोदत्ते पदानां वर्णविच्छेदे अथवा वर्णसंयोगे रिक्तस्थानपूर्तिं कुरुत। (नीचे दिए गए पदों के वर्ण-विच्छेद अथवा वर्ण-संयोग से रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए। Fill in the blanks in segregation of syllables in words given below.)

Class 6 Sanskrit Grammar Book Solutions वर्णमाला तथा वर्णविचारः 4
उत्तर:
(i) अ, र्, अ
(ii) र् , थ् , म्,
(iii) ए , र्
(iv) द्, य्
(v) ज् , अ, अ
(vi) म् , :

(ख)

(i) …………………. = व् + इ + द् + य् + आ
(ii) …………………… = क् + उ + त् + र् + अ
(iii) …………………… = व् + अ + र् + ण् + अ + :
(iv) …………………… = प् + र् + अ + त् + य् + ए + क् + अ + म्
(v) …………………….. = आ + श् + र् + अ + म् + अ + :
उत्तर:
(i) विद्या
(ii) कुत्र
(iii) वर्णः
(iv) प्रत्येकम्
(v) आश्रमः

प्रश्न 3.
(क) मूलस्वरं चिनुत। (मूल स्वर चुनिए। Pick out the basic vowel.)

(i) ए
(ii) आ
(iii) इ
(iv) य्
उत्तर:
(iii) इ

(ख) दीर्घस्वरं चिनुत। (दीर्घ स्वर चुनिए। Pick out the long vowel.)

(i) औ
(ii) ऋ
(iii) लु
(iv) अ
उत्तर:
(i) औ

(ग) स्वरं चिनुत। (स्वर चुनिए। Pick out the vowel.)

(i) र्
(ii) ल्
(ii) श्
(iv) ओ
उत्तर:
(iv) ओ

(घ) स्वरयुक्त व्यञ्जनं चिनुत। (स्वरयुक्त व्यञ्जन चुनिए। Pick out the consonant with vowel.)

(i) ख्
(ii) ग्
(iii) घ
(iv) ङ्
उत्तर:
(iii) घ

(ङ) स्वररहितं व्यञ्जनं चिनुत। (स्वर रहित व्यञ्जन चुनिए। Pick out the consonant without vowel.)

(i) शी
(ii) ष
(iii) से
(iv) हु
(v) क्त्
(vi) श्र
उत्तर:
(v) क्त्

(च) संयुक्त व्यञ्जनानि चिनुत। (संयुक्त व्यञ्जन चुनिए। Pick out the conjuncts.) द्य, क्त, म, म, कृ, प्र
उत्तर:
द्य, क्त, र्म, कृ, प्र

वर्णमाला (Alphabets)|

वर्ण अथवा अक्षर दो प्रकार के होते हैं । (Letters of the alphabet are of two types.)

1. स्वरा: (स्वर -Vowels) – वे अक्षर जिनका उच्चारण करने के लिए किसी अन्य अक्षर की सहायता नहीं लेनी पड़ती। (Those letters which do not need the help of any other letter for their pronunciation.)

2. व्यञ्जनानि (व्यञ्जन – Consonants)-वे अक्षर जिनका उच्चारण करने के लिए किसी स्वर की सहायता लेनी पड़ती है। (Those letters that cannot be pronounced without the help of a vowel.)

स्वर के भेद (Classification of Vowels)

उच्चारण के आधार पर स्वरों के तीन भेद हैं

(क) ह्रस्व स्वर-जिन स्वरों के उच्चारण में कम-से-कम समय लगे, उन्हें ‘ह्रस्व स्वर’ कहते हैं; जैसे —
अ, इ, उ, ऋ, और ।

(ख) दीर्घ स्वर-जिन स्वरों का उच्चारण ह्रस्व स्वर से दुगुने समय में हो, उन्हें ‘दीर्घ स्वर’ कहते हैं; जैसे —
आ, ई, ऊ, ऋ, ए, ऐ, ओ, औ।

(ग) प्लुत स्वर-जिन स्वरों के उच्चारण में ह्रस्व स्वर से तिगुना समय लगता है, उसे ‘प्लुत स्वर’ कहते हैं;
जैसे
ओ३म्, हे राइम्! इसके प्रतीक के रूप में ३ (तीन) लिखा जाता है।

व्याकरण की दृष्टि से स्वर के अन्य दो भेद भी होते हैं-
(i) मूल स्वर और
(ii) सन्धि स्वर।

(i) मूल स्वर- वे स्वर हैं, जो अखण्ड हैं। अर्थात् इनके और छोटे खंड (टुकड़े) नहीं किए जा सकते हैं।
ये पाँच हैं – अ, इ, उ, ऋ, ।

(ii) सन्धि स्वर- सन्धि स्वर दो स्वरों की सन्धि से बनते हैं। ये आठ हैं—आ, ई, ऊ, ऋ, ए, ऐ, ओ, औ; जैसे
अ+अ = आ,
इ+इ = ई,
उ+उ = ऊ
ऋऋ = ऋ
अ+इ = ए
अ+ए = ऐ
अ+उ = ओ
अ+ओ = औ।

स्वराः (स्वर – Vowels) – अ, आ, इ, ई, उ, ऊ, ऋ, ऋ, ए, ऐ, ओ, औ।

व्यञ्जनानि (व्यञ्जन-Consonants)

Class 6 Sanskrit Grammar Book Solutions वर्णमाला तथा वर्णविचारः 5
Class 6 Sanskrit Grammar Book Solutions वर्णमाला तथा वर्णविचारः 6

हलन्त चिह्न Class 6 Sanskrit Grammar Book Solutions वर्णमाला तथा वर्णविचारः 7
यदि हम ‘क’ का उच्चारण करें तो ‘क्’ के साथ ‘अ’ की ध्वनि भी मुख से निकलती है। वास्तव में ‘क्’ या अन्य सभी व्यञ्जनों का उच्चारण ‘अ’ की सहायता से ही संभव होता है।
जैसे-
क = क् + अ
ख = ख + अ
ग = ग् + अ
घ = घ् + अ इत्यादि

अवधेयम्-किसी व्यञ्जन में ‘अ’ जुड़ने पर उसके नीचे लगे हलन्त चिह्न Class 6 Sanskrit Grammar Book Solutions वर्णमाला तथा वर्णविचारः 7 का लोप हो जाता है।

1. When we utter the consonant ‘क’, we are actually uttering not one but two sounds ____ viz.
क् and अ.

2. In fact it is possible to pronounce a consonant only with the help of a vowel,

3. When 37 is added to a consonant the diagonal strokeClass 6 Sanskrit Grammar Book Solutions वर्णमाला तथा वर्णविचारः 7 under the consonant ___ disappears.

अयोगवाह-स्वर तथा व्यञ्जन के अतिरिक्त संस्कृत भाषा में दो और ध्वनियाँ भी हैं, जिन्हें अयोगवाह कहते हैं

  • अनुस्वार (.) – यथा- संगीतम्, संस्कृतम्, संस्कारः आदि।
  • विसर्ग (:) – यथा- रोहितः, संदीपः, छात्रः, सिंहः, शुक: आदि।

अनुस्वार तथा विसर्ग – ये दोनों ध्वनियाँ केवल स्वरों के साथ ही प्रयोग में लाई जाती हैं। अनुस्वार नासिक (नाक से निकलने वाली) ध्वनि है। विसर्ग का उच्चारण ‘ह’ की भाँति होता है। (These two sounds called अनुस्वार are used only in conjunction with vowels 377ar is a nasal sound and विसर्ग is pronounced like ह्.)

मात्रा-जंब कोई स्वर व्यञ्जन में जोड़ा जाता है तो मात्रा के रूप में दर्शाया जाता है। [When a vowel is added to a consonant, it is shown in the form of a symbol (मात्रा).]
Class 6 Sanskrit Grammar Book Solutions वर्णमाला तथा वर्णविचारः 8

स्वर तथा व्यञ्जन के सार्थक मेल से शब्द बनते हैं।
वर्ण-विन्यास-शब्द में आए वर्णों को क्रम से अलग-अलग करने को वर्ण-विन्यास कहते हैं। (The process of separating each letter either a vowel or a consonant in a given word is called वर्ण-विन्यास.)
Class 6 Sanskrit Grammar Book Solutions वर्णमाला तथा वर्णविचारः 9
Class 6 Sanskrit Grammar Book Solutions वर्णमाला तथा वर्णविचारः 10

संयुक्त – अक्षराः

संस्कृत भाषा में कुछ संयुक्त अक्षर भी हैं। जब एक स्वर-रहित व्यञ्जन दूसरे व्यञ्जन से जुड़कर एक अक्षर (व्यञ्जन) बन जाता है, उसे संयुक्त अक्षर कहते हैं; यथा
क् + ए = क्ष् (क्षमा)
त् + र् = ञ् (क्षत्रियः)
श् + र् = २ (आश्रमः)
ज् + ञ् = ज् (ज्ञानी)
द् + य = छ् (विद्या)
र् + प् – प् (सर्पः) इत्यादि।

(In Sanskrit there are some conjuncts (joint consonants) too. When a consonant combines with another consonant without any vowel intervening, a conjunct is formed. A few examples have been given above.)

अकारान्त तथा आकारान्त शब्द |
अब उपर्युक्त दोनों वाक्यों पर विचार करते हैं

  • बालकः पठति और
  • राधा लिखति।

इनमें दो मूल संज्ञा शब्द हैं

  • बालक और
  • राधा ।

‘बालक’ (बालक् + अ) अकारान्त शब्द है। अकारान्त वे शब्द होते हैं जिनका अंतिम अक्षर ‘अ’ होता है; जैसे
– बालक, छात्र, अध्यापक, विद्यालय, कलम, अश्व, सिंह आदि अकारान्त हैं। ‘राधा’ (राध् + आ) आकारान्त शब्द है। आकारान्त वे शब्द होते हैं जिनका अंतिम अक्षर ‘आ’ होता है; जैसे – माला, लता, अध्यापिका, शाखा, दिव्या, बालिका, वाटिका आदि भी आकारान्त शब्द हैं।

[Two sentences have been given,

  • बालकः पठति
  • राधा लिखति.

In these the word बालक ends in the letter ‘अ’ and the word राधा ends in ‘आ’. So बालक (बालक् + अ) is अकारान्त (ending in अ) and राधा (राध् + आ) is आकारान्त (ending in आ)].

इकारान्त (कवि, मुनि), उकारान्त (साधु, शिशु) ईकारान्त (नदी, सखी) ऋकारान्त (मातृ, पितृ) शब्द भी होते हैं। इनकी चर्चा अगली कक्षा में होगी। There are words ending in इ, उ, ई, ऋ too in the Sanskrit language. These will be dealt with in the next class.

NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 15 मातुलचन्द्र

We have given detailed NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Ruchira Chapter 15 मातुलचन्द्र Textbook Questions and Answers come in handy for quickly completing your homework.

NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Ruchira Chapter 15 मातुलचन्द्र

Class 6th Sanskrit Chapter 15 मातुलचन्द्र Textbook Questions and Answers

अभ्यासः

प्रश्न 1.
बालगीतं साभिनयं सस्वरं गायत। (बालगीत अभिनय के साथ गाइए- Sing the nursery rhyme with gestures.)
उत्तर:
छात्र बालगीत स्वयं गाएँ।

प्रश्न 2.
रिक्तस्थानानि पूरथत पद्यांशान् योजयत- (पद्यांशों का मिलान कीजिए- Match the verses.)

मातुल! किरसि — सितपरिधानम्
तारकखचितं — श्रावय गीतिम्
त्वरितमेहि मां — चन्द्रिकावितानम्
अतिशयविस्तृत — कथं न स्नेहम्
धवलं तव — नीलाकाशः
उत्तर:
मातुल किरसि — कथं न स्नेहम्।
तारकखचितम् — सितपरिधानम्।
त्वरितमेहि मां — श्रावय गीतिम्।
अतिशयविस्तृत — नीलाकाशः।
धवलं तव — चन्द्रिकावितानम्।

प्रश्न 3.
पद्यांशों  (पद्यांशों में रिक्त स्थान भरिए- Fill in the blanks in the verses.)

(क) प्रिय मातुल! …………….. प्रीतिम्।
(ख) …………….. कथं प्रयास्यसि
(ग) …………….. क्वचिदवकाशः।
(घ) …………….. दास्यसि मातुलचन्द्र!!
(ङ) कथमायासि न …………….. गेहम्।
उत्तर:
(क) वर्धय मे
(ख) मातुलचन्द्र
(ग) नैव दृश्यते
(घ) मह्यम्
(ङ) भो! मम।

प्रश्न 4.
प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत- (प्रश्नों के उत्तर लिखिए- Answer the questions.)

(क) अस्मिन् पाठे क: मातुल:?
(ख) नीलाकाशः कीदृशः अस्ति?
(ग) मातुलचन्द्रः किं न किरति?
(घ) किं श्रावयितुं शिशुः चन्द्रम् कथयति?
(ङ) चन्द्रस्य सितपरिधानम् कथम् अस्ति?
उत्तर:
(क) अस्मिन् पाठे चन्द्रः मातुलः।
(ख) नीलाकाशः विस्तृतः अस्ति।
(ग) मातुलचन्द्रः स्नेहं न किरति।
(घ) गीतिं श्रावयितुं शिशुः चन्द्र कथयति।
(ङ) चन्द्रस्य सितपरिधानम् तारकखचितम् अस्ति।

प्रश्न 5.
उदाहरणानुसारं निम्नलिखित पदानि सम्बोधने परिवर्तयत- (उदाहरणानुसार निम्नलिखित पदों को सम्बोधन में बदलिए- Change the words given below into vocative case as per example.)

यथा – चन्द्रः – चन्द्र!
(क) शिष्यः – …………..
(ख) गोपाल: – …………..
उत्तर:
(क) शिष्य!
(ख) गोपाल!

ग्रथा – बालिका – बालिके!
(क) प्रियंवदा – …………..
(ख) लता – …………..
उत्तर:
(क) प्रियंवदे!
(ख) लते!

यथा – फलम् – फल!
(क) मित्रम् – …………..
(ख) पुस्तकम् – …………..
उत्तर:
(क) मित्र!
(ख) पुस्तक!

यथा – रविः – रवे!
(क) मुनिः – …………..
(ख) कविः – …………..
उत्तर:
(क) मुने!
(ख) कवे!

यथा – साधुः – साधो!

(क) भानुः – …………..
(ख) पशुः – …………..
उत्तर:
(क) भानो!
(ख) पशो!

यथा – नदी – नदि!

(ख) देवी – …………..
(ख) मानिनी – …………..
उत्तर:
(क) देवि!
(ख) मानिनि!

प्रश्नः 6.
मञ्जूषातः उपयुक्तानाम् अव्ययपदानां प्रयोगेण रिक्तस्थानानि पूरयत- (मञ्जूषा से उपयुक्त अव्ययपदों का प्रयोग करके रिक्त स्थान भरिए- Fill in the blanks by using appropriate indeclinables from the box.)

कुतः , कदा , कुत्र , कथं , किम् |

(क) जगन्नाथपुरी …………… अस्ति?
(ख) त्वं …………… पुरीं गमिष्यसि?
(ग) गङ्गानदी प्रवहति?
(घ) तव स्वास्थ्यं ……… अस्ति ?
(ङ) वर्षाकाले मयूराः ………… कुर्वन्ति?
उत्तर:
(क) कुत्र
(ख) कदा
(ग) कुतः
(घ) कथम्
(ङ) किम्।

प्रश्नः 7.
तत्समशब्दान् लिखत- (तत्सम शब्द लिखिए- write these words as they are in Sanskrit.)

मामा ……………
मोर ……………
तारा ……………
कोयल ……………
कबूतर ……………
उत्तर:
(क) मातुलः
(ख) मयूरः
(ग) तारकम्
(घ) कोकिलः
(ङ) कपोतः।

Class 6th Sanskrit Chapter 15 मातुलचन्द्र Additional Important Questions and Answers

प्रश्न 1.
मञ्जूषायाः सहायतया रिक्तस्थानानि पूरयत। (मञ्जूषा की सहायता से रिक्त स्थान भरिए। Fill in the blanks with help from the box.)

दास्यसि , कुत्र , मातुल , गीतिम् , कुतः

(क) त्वरितमेहि मां श्रावय ……. ।
(ख) ……… आगच्छसि मातुलचन्द्र?
(ग) ……….. गमिष्यसि मातुलचन्द्र?
(घ) ……….. किरसि कथं न स्नेहम्?
(ङ) मह्यम् ……….. मातुलचन्द्र?
उत्तर:
(क) गीतिम्
(ख) कुतः
(ग) कुत्र
(घ) मातुल
(ङ) दास्यसि।

प्रश्न 2.
मञ्जूषात् समानार्थकं पदं चित्वा रिक्तस्थाने लिखत। (मञ्जूषा से समानार्थक शब्द चुनकर सामने रिक्त स्थान में लिखिए। Pick out the word having similar meanings and write down in the blank space.)

त्वरितम् , आयासि , एहि , आकाशः , प्रीतिम् , गेहम् |

(क) आगच्छसि ………..
(ख) आगच्छ ……………
(ग) गगनम् ……………
(घ) शीघ्रम् ……………
(ङ) गृहम् ……………
(च) स्नेहम् ……………
उत्तर:
(क) आयासि
(ख) एहि
(ग) आकाशः
(घ) त्वरितम्
(ङ) गेहम्
(च) प्रीतिम्।

प्रश्न 3.
भिन्नप्रकृतिकम् पदं चिनुत। (भिन्न प्रकृति वाला पद चुनिए। Pick out the word that is different from the rest.)

(क) बालिका, बालकः, बालकौ, गृहम्।
(ख) आगमिष्यति, आनयति, आगच्छति, आगच्छ।
(ग) कदा, कः, कुत्र, कुतः।।
(घ) छात्रान्, छात्रेभ्यः, छात्राणाम्, छात्रस्य।
उत्तर:
(क) बालकौ
(ख) आगच्छ
(ग) कः
(घ) छात्रस्य।

प्रश्न 4.
मञ्जूषात् उचितम् अव्ययपदं चित्वा अधोदत्तान् प्रश्नान् पूरयत- (मञ्जूषा से उचित अव्ययपद चुनकर निम्नलिखित प्रश्न पूरे कीजिए-Fick out the appropriate indeclinable from the box and complete the questions given below.)

किम् , कदा , कुतः , कथम् , कुत्र |

(क) बालक! त्वम् इदानीं ………. गच्छसि?
(ख) बालिके! त्वम् इदानीं ………. आगच्छसि?
(ग) ………. त्वम् इदानीं आपणम् गच्छसि?
(घ) ………. प्रयास्यसि मातुलचन्द्र?
(ङ) छात्राः विद्यालयात् ………. आगच्छन्ति?
उत्तर:
(क) कुत्र
(ख) कुतः
(ग) किम्
(घ) कथम्
(ङ) कदा।

बहुविकल्पीयप्रश्नाः

प्रश्न 1.
उचितेन विकल्पस्य प्रयोगे वाक्यपूर्तिं कुरुत। (उचित विकल्प चुनकर वाक्य पूर्ति कीजिए। Complete the sentences by using the correct option.)

(क)
(i) कथमायासि न भो! मम (स्नेहम्, गेहम्, मातुलम्)
(ii) त्वरितमेहि मां श्रावय ………. । (नीतिम्, प्रीतिम्, गीतिम्)
(iii) नैव दृश्यते क्वचिद् ………. । (अवकाशः, नीलाकाशः, चन्द्रः)
(iv) ………. तव चन्द्रिकावितानम्। (तारकखचितम्, धवलम्, सितपरिधानम्)
(v) मातुल! किरसि ………. न स्नेहम्? (किम्, मम, कथम्)
उत्तर:
(i) गेहम्
(ii) गीतिम्
(iii) अवकाशः
(iv) धवलम्
(v) कथम्।

(ख)
(i) कुत्र …………… मातुलचन्द्र? (गमिष्यति, गमिष्यन्ति, गमिष्यसि)
(ii) किं त्वं उपहारं दास्यसि …………… ? (माम्, मम्, मह्यम्)
(iii) कुतः आगच्छसि …………… ? (मातुलचन्द्रः, मातुलः, मातुलचन्द्र)
(iv) …………… वर्धय मे प्रीतिम्। (प्रिय मातुलः, प्रिय मातुल, प्रियः मातुलः)
(v) मातुलचन्द्रः कुत्र …………… ? (गमिष्यसि, गमिष्यति, गमिष्यामि)
उत्तर:
(i) गमिष्यसि
(ii) मह्यम्
(iii) मातुलचन्द्र
(iv) प्रिय मातुल
(v) गमिष्यसि।

प्रश्न 2.
उचितं विकल्पं चित्वा प्रश्नान् उत्तरत- (उचित विकल्प चुनकर प्रश्नों के उत्तर दीजिए Pick out the correct option and answer the questions.)

(क) अस्मिन् बालगीते मातुलः कः अस्ति? (सूर्यः, चन्द्रः, बालकः)
(ख) बालकः कं सम्बोधयति? (आकाशम्, चन्द्रिकावितानम्, मातुलचन्द्रम्)
(ग) नीलाकाशः कीदृशः वर्तते? (विस्तृतः, धवलः, प्रियः)
(घ) सितपरिधानम् कथं खचितम्? (स्नेहेन, चन्द्रिकया, तारकैः)
(ङ) मातुलचन्द्रः कुत्र न आयाति/आगच्छति। (गेहम्, आकाशम्, स्नेहम्)
उत्तर:
(क) अस्मिन् बालगीते चन्द्रः मातुलः वर्तते।
(ख) बालक: मातुलचन्द्रम् सम्बोधयति।
(ग) नीलाकाशः विस्तृतः वर्तते।
(घ) सितपरिधानम् तारकैः खचितम्।
(ङ) मातुलचन्द्रः गेहम् न आयाति।

NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 14 अहह आः च

We have given detailed NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Ruchira Chapter 14 अहह आः च Textbook Questions and Answers come in handy for quickly completing your homework.

NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Ruchira Chapter 14 अहह आः च असि

Class 6th Sanskrit Chapter 14 अहह आः च Textbook Questions and Answers

अभ्यासः

प्रश्न 1.
अधोलिखितानां पदानां समुचितान् अर्थान् मेलयत- (निम्नलिखित पदों का उचित अर्थों से मिलान कीजिए- Match the words given below with their appropriate meanings.)
NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 14 अहह आः च 1
उत्तर:
हस्ते – करे;
सद्यः – शीघ्रम्
सहसा – अकस्मात्
धनम् – द्रविणम्
आकाशम् – गगनम् ;
धराम् – पृथ्वीम्।

प्रश्न 2.
मञ्जूषातः उचितं विलोमपदं चित्वा लिखत- (मञ्जूषा से उचित विलोमपद चुनकर लिखिए Pick out the appropriate antonyms from the box and write.)

प्रविशति , सेवकः , मूर्खः , नेतुम् , नीचैः , दुःखितः

(क) चतुरः
(ख) आनेतुम्
(ग) निर्गच्छति
(घ) स्वामी
(ङ) प्रसन्न:
(च) उच्चैः
उत्तर:
(क) चतुरः – मूर्ख
(ख) आनेतुम् – नेतुम्
(ग) निर्गच्छति – प्रविशति
(घ) स्वामी – सेवक
(ङ) प्रसन्नः – दुःखितः
(च) उच्चैः – नीचैः।

प्रश्न 3.
मञ्जूषातः उचितम् अव्ययपदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत- (मञ्जूषा से उचित अव्यय पद चुनकर रिक्त स्थान भरिए– Pick out the appropriate indeclinable from the box and fill in the blanks.)

इव , अपि , एव ,  च , उच्चैः ।

(क) बालकाः बालिकाः …………. क्रीडाक्षेत्रे क्रीडन्ति।
(ख) मेघाः ………… गर्जन्ति।
(ग) बकः हंसः ………… श्वेतः भवति।
(घ) सत्यम् …….. जयते।
(ङ) अहं पठामि, त्वम् …………पठ।
उत्तर:
(क) च
(ख) उच्चैः
(ग) इव
(घ) एव
(ङ) अपि।

प्रश्न 4.
अधोलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तरं लिखत- (निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर लिखिए- Answer the following questions.)

(क) अजीज: गृहं गन्तुं किं वाञ्छति?
(ख) स्वामी मूर्खः आसीत् चतुरः वा?
(ग) अजीजः का व्यथा श्रावयति?
(घ) अन्या मक्षिका कुत्र दशति?
(ङ) स्वामी अजीजाय किं दातुं न इच्छति?
उत्तर:
(क) अजीजः गृहं गन्तुम् अवकाशं वाञ्छति।
(ख) स्वामी चतुरः आसीत्।
(ग) अजीजः जनान्, आकाशम, धरां, वृद्धां च सर्वां व्यथां श्रावयति।
(घ) अन्या मक्षिका ललाटे दशति।
(ङ) स्वामी अजीजाय अवकाशं वेतनं च दातुं न इच्छति।

प्रश्न 5.
निर्देशानुसारं लकारपरिवर्तनं कुरुत- (निर्देशानुसार लकार परिवर्तन कीजिए- Change tense as per directions.)

यथा- अजीजः परिश्रमी आसीत्। (लट्लकारे) ———- अजीजः परिश्रमी अस्ति।

(क) अहं शिक्षकाय धनं ददामि। (लुटलकारे) ……………
(ख) परिश्रमी जनः धनं प्राप्स्यति। (लट्लकारे) ……………
(ग) स्वामी उच्चैः वदति। (लङ्लकारे) ……………
(घ) अजीज: पेटिकां गृह्णाति। (लुट्लकारे) ……………
(ङ) त्वम् उच्चैः पठसि। (लोट्लकारे) ……………
उत्तर:
(क) अहं शिक्षकाय धनं दास्यामि।
(ख) परिश्रमी जनः धनं प्राप्नोति।
(ग) स्वामी उच्चैः अवदत्।
(घ) अजीजः पेटिकां ग्रहीष्यति।
(ङ) त्वम् उच्चैः पठ।

प्रश्न 6.
अधोलिखितानि वाक्यानि घटनाक्रमानुसारं लिखत- (निम्नलिखित वाक्यों को घटनाक्रम के अनुसार लिखिए- Write the following sentences in the order of events as they occur.)

(क) स्वामी अजीजाय अवकाशस्य पूर्ण धनं ददाति।
(ख) अजीजः सरलः परिश्रमी च आसीत्।
(ग) अजीजः पेटिकाम् आनयति।
(घ) एकदा सः गृहं गन्तुम अवकाशं वाञ्छति।
(ङ) पीडित: स्वामी अत्युच्चैः चीत्करोति।
(च) मक्षिके स्वामिनं दशतः।
उत्तर:
(क) अजीजः सरलः परिश्रमी च आसीत्।
(ख) एकदा सः गृहं गंतु अवकाशं वाञ्छति।
(ग) अजीज: पेटिकाम् आनयति।
(घ) मक्षिके स्वामिनं दशतः।
(ङ) पीडितः स्वामी अत्युच्चैः चीत्करोति।
(च) स्वामी अजीजाय अवकाशस्य पूर्ण धनं ददाति।

Class 6th Sanskrit Chapter 14 अहह आः च Additional Important Questions and Answers

प्रश्न 1.
मञ्जूषायाः सहायतया गद्यांश पूरयत। (मञ्जूषा की सहायता से गद्यांश पूरा कीजिए। Complete the extract with help from the box.)

अवकाशम् , अवकाशस्य , आनय , इव , एवम् , सेवायाम् , दास्यामि , परिश्रमी , चतुरः

अजीजः सरलः ……………… च आसीत्। सः स्वामिनः एव ……………… लीनः आसीत्। एकदा स: गृहं गंतुम् ……………… वाञ्छति। स्वामी ………. आसीत्। सः चिंतयति–’अजीजः न कोऽपि अन्यः कार्यकुशलः। एष …………….. अपि वेतनं ग्रहीष्यति।’ ………. चिंतयित्वा स्वामी कथयति- अहं तुभ्यम् अवकाशस्य वेतनस्य च सर्वं धनं परम् एतदर्थं त्वं वस्तुद्वयम्|
उत्तर:
परिश्रमी
सेवायाम्
अवकाशम्
चतुरः, इव
अवकाशस्य
एवम्
दास्यामि
आनय।

प्रश्न 2.
गद्यांश पठित्वा अधोदत्तान् प्रश्नान् उत्तरत। (गद्यांश पढ़कर निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दीजिए। Read the extract and answer the following questions.)

अजीजं दृष्ट्वा स्वामी चकितः भवति। स्वामी शनैः शनैः पेटिकाम् उद्घाटयति। पेटिकायां लघुपात्रद्वयम् आसीत्। प्रथमं सः एकं लघुपात्रम् उद्घाटयति। सहसा एका मधुमक्षिका निर्गच्छति। तस्य च हस्तं दशति। स्वामी उच्चै वदति-“अहह!।” द्वितीय लघुपात्रम् उद्घाटयति। एका अन्या मक्षिका निर्गच्छति। सः ललाटे दशति। पीडितः सः अत्युच्चैः चीत्करोति–“आः” इति।
अजीज: सफलः आसीत्। स्वामी तस्मै अवकाशस्य वेतनस्य च पूर्णं धनं ददाति।

I. एकपदेन उत्तरत

(क) अजीजं दृष्ट्वा क: चकितः? …………..
(ख) स्वामी काम् उद्घाटयति? …………..
(ग) लघुपात्रद्यम् कस्याम् आसीत्? …………..
(घ) पात्रात् का निर्गच्छति? …………..
उत्तरम्-
(क) स्वामी
(ख) पेटिकाम्
(ग) पेटिकायाम्
(घ) मधुमक्षिका

II. पूर्णवाक्येन उत्तरत

(क) अन्या मधुमक्षिका किं करोति?
(ख) तदा स्वामी किं करोति?
उत्तरम्-
(क) अन्या मधुमक्षिका ललाटे दशति।
(ख) तदा स्वामी अत्युच्यैः (अति + उच्चैः) चीत्करोति।

III. भाषिककार्यम्

(क) ‘नीचैः’ इति पदस्य विलोमं लिखत।
(ख) “विस्मितः’ इति पदस्य पर्याय लिखत।
(ग) यथानिर्देशं रिक्तस्थानि पूरयत। यथा

एकं लघुपात्रम्।
(i) …………… पेटिका।
(i) …………… सेवकः।

मधुमक्षिका निर्गच्छति। मधुमक्षिकाः निर्गच्छन्ति।
(i) सा दशति। ………………..   ……………
(ii) सः उद्घाटयति ………………..   ……………।

(घ) लङ्लकारे परिवर्तयत-
(i) स्वामी चकितः भवति।
(ii) स: उच्चैः वदति।

लुट्लकारे परिवर्तयत

(i) स्वामी चीत्कारं करोति।
(ii) सः चकितः भवति।
(iii) सः तस्मै पूर्णं धनं ददाति।
उत्तरम्-
(क) उच्चैः ।
(ख) चकितः।
NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 14 अहह आः च 2
प्रश्न 3.
मञ्जूषातः उचितं क्रियापदं चित्वा वाक्यपूर्ति कुरुत- (मञ्जूषा की सहायता से उचित क्रियापद चुनकर वाक्य पूरे कीजिए- Pick out the correct options and complete the sentences.)

प्रार्थयति, परिभ्रमति, पश्यति, प्राप्नोति, प्राप्स्यति, मिलति, निर्गच्छति, पृच्छति। | एतत् श्रुत्वा अजीजः वस्तुद्वयम् आनेतुं . । सः इतस्ततः ……। जनान् । ………. | आकाशं …………..” । धरां …………… । परं सफलतां नैव ….”। चिंतयति, परिश्रमस्य धनं स: नैव। कुत्रचित् एका वृद्धा ……… ।
उत्तर:
निर्गच्छति, परिभ्रमति, पृच्छति, पश्यति, प्रार्थयति, प्राप्नोति, प्राप्स्यति, मिलति।

प्रश्न 4.
यथानिर्देशम् लकारपरिवर्तन कृत्वा वाक्यानि पुनः लिखत। (निर्देशानुसार लकार बदलकर वाक्य पुनः लिखिए। Change tense as per directions and rewrite the sentences.)

(क) अहं तुभ्यं सर्वं धनं दास्यामि। – (लट्लकारे)
(ख) सः आकाशं पश्यति। – (लङ्लकारे)
(ग) अजीज! त्वम् वस्तुद्यम् आनयति। – (लोटलकारे)
(घ) अजीजः सफलः अभवत्। – (लुटलकारे)
(ङ) अजीजः कार्यकुशलः आसीत्। – (लट्लकारे)
उत्तर:
(क) अहं तुभ्यं सर्वं धनं ददामि।
(ख) सः आकाशं अपश्यत्।
(ग) अजीज! त्वम् वस्तुद्वयम् आनय।
(घ) अजीजः सफलः भविष्यति।
(ङ) अजीजः कार्यकुशलः अस्ति।

बहुविकल्पीयप्रश्नाः

प्रश्न 1.
उचितेन विकल्पेन रिक्तस्थानानि पूरयत- (उचित विकल्प द्वारा रिक्त स्थान भरिए Fill in the blanks with the correct option.)

(क)
(i) सहसा एका .. निर्गच्छति। (वृद्धा, पेटिका, मधुमक्षिका)
(ii) अजीजः ….आनेतुं निर्गच्छति। (लघुपात्रम्, वस्तुद्वयम्, धनम्)
(iii) सः ताम् सर्वां …… श्रावयति। (कथाम्, वृद्धाम्, व्यथाम्)
(iv) कुत्रचित् एका वृद्धा …… । (मिलति, कथयति, ददाति)
(v) स्वामी ….. पेटिकाम् उद्घाटयति। (उच्चैः, शनैः शनैः, एकदा)
उत्तर:
(i) मधुमक्षिका
(ii) वस्तुद्वयम्
(iii) व्यथाम्
(iv) मिलति
(v) शनैः शनैः। ।

(ख)
(i) अजीजः स्वामिनः ……………… लीनः आसीत्। (सेवा, सेवाम्, सेवायाम्)
(ii) सः चिंतयति ……….. धनं सः नैव प्राप्स्यति। (परिश्रमी, परिश्रमस्य, परिश्रमः)
(iii) सहसा ……………… मधुमक्षिका निर्गच्छति। (एकः, एका, एकम्)
(iv) अजीजं ……………… स्वामी चकितः भवति। (दृष्ट्वा,द्रष्टुम्, पश्यति)
(v) मधुमक्षिका ……………… दशति।। (हस्तः, हस्तम्, हस्तेन)
उत्तर:
(i) सेवायाम्
(ii) परिश्रमस्य
(iii) एका
(iv) दृष्ट्वा
(v) हस्तम्।

(ग)
(i) अजीजः गृहं गन्तुम् अवकाशं ……………। (पृच्छति, वाञ्छति, मिलति)
(ii) सः सफलतां नैव ….. । (पश्यति, परिभ्रमति, प्राप्नोति)
(iii) प्रथमं सः एकं लघुपात्रम् …………। (निर्गच्छति, ददाति, उद्घाटयति)
(iv) अन्या मक्षिका ललाटे …………।(ददाति, दशति, चीत्करोति)
(v) कुत्रचित् एका वृद्धा …………।(श्रावयति, चिन्तयति, मिलति)
उत्तर:
(i) वाञ्छति
(ii) प्राप्नोति
(iii) उद्घाटयति
(iv) दशति
(v) मिलति।

NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 13 विमानयानं रचयाम

We have given detailed NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Ruchira Chapter 13 विमानयानं रचयाम Textbook Questions and Answers come in handy for quickly completing your homework.

NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Ruchira Chapter 13 विमानयानं रचयाम

Class 6th Sanskrit Chapter 13 विमानयानं रचयाम Textbook Questions and Answers

अभ्यासः

प्रश्न 1.
पाठे दत्तं गीतं सस्वरं गायत।
उत्तर:
छात्र स्वयं सस्वर गाएँ।

प्रश्न 2.
कोष्ठकान्तर्गतेषु शब्देषु तृतीया-विभक्तिं योजयित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत

यथा- नभः चन्द्रेण शोभते। (चन्द्र)
(क) सा ………. जलेन मुखं प्रक्षालयति। (विमल)
(ख) राघवः ………. विहरति। (विमानयान)
(ग) कण्ठः ………………….. शोभते। (मौक्तिकहार)
(घ) नभः ……………………. प्रकाशते। (सूर्य)
(ङ) पर्वतशिखरम् ………. आकर्षकं दृश्यते। (अम्बुदमाला)
उत्तर:
(क) विमलेन
(ख) विमानयानेन
(ग) मौक्तिकहारेण
(घ) सूर्येण
(ङ) अम्बुदमालया/अम्बुदमालाभिः

प्रश्न: 3.
भिन्नवर्गस्य पदं चिनुत — भिन्नवर्गः

यथा- सूर्यः, चन्द्रः अम्बुदः शुक्रः। — अम्बुदः
(क) पत्राणि, पुष्पाणि, फलानि, मित्राणि …………..
(ख) जलचरः खेचरः, भूचरः, निशाचरः। …………..
(ग) गावः, सिंहाः, कच्छपाः, गजाः। …………..
(घ) मयूराः, चटकाः, शुकाः मण्डूकाः। …………..
(ङ) पुस्तकालयः, श्यामपट्टः, प्राचार्यः, सौचिकः। …………..
(च) लेखनी, पुस्तिका, अध्यापिका, अजा। …………..
उत्तर:
(क) मित्राणि
(ख) खेचरः
(ग) कच्छपाः
(घ) मण्डुकाः
(ङ) सौचिकः
(च) अजा

प्रश्न: 4.
प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत

(क) के वायुयानं रचयन्ति? …………..
(ख) वायुयानं कं-कं क्रान्त्वा उपरि गच्छति? …………..
(ग) वयं कीदृशं सोपानं रचयाम? …………..
(घ) वयं कस्मिन् लोके प्रविशाम? …………..
(ङ) आकाशे काः चित्वा मौक्तिकहारं रचयाम? …………..
(च) केषां गृहेषु हर्ष जनयाम? …………..
उत्तर:
(क) (विमान अभियन्तारः) बालकाः वायुयानं रचयन्ति।
(ख) वायुयानं उन्नतवृक्षं तुङ्गं भवनं क्रान्त्वा उपरि गच्छति।
(ग) वयं हिमवन्तं सोपानं रचयाम।
(घ) वयं चन्दिरलोके प्रविशाम।
(ङ) आकाशे विविधाः ताराः चित्वा मौक्तिकहारं रचयाम।
(च) दु:खित-पीड़ित-कृषिक जनानां गृहेषु हर्ष जनयाम।

प्रश्नः 5.
विलोमपदानि योजयत

उन्नतः – पृथिव्याम्
गगने – असुन्दरः
सुन्दरः – अवनतः
चित्वा – शोकः
दुःखी – विकीर्य
हर्षः – सुखी
उत्तर:
उन्नत – अवनतः
गगने – पृथिव्याम्सुं
दर: – असुन्दरः
चित्वा – विकीर्य
दु:खी – सुखी
हर्षः – शोकः।

प्रश्नः 6.
समुचितैः पदैः रिक्तस्थानानि पूरयत
उत्तर:
NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 13 विमानयानं रचयाम 1NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 13 विमानयानं रचयाम 2

प्रश्नः 7.
पर्याय-पदानि योजयत

गगने – जलदः
विमले – निशाकरः
चन्द्रः – आकाशे
सूर्यः – निर्मले
अम्बुदः – दिवाकरः
उत्तर:
गगने – आकाशे
विमले – निर्मले
चन्द्रः – निशाकरः
सूर्यः – दिवाकरः
अम्बुदः – जलदः।

Class 6th Sanskrit Chapter 13 विमानयानं रचयाम Additional Important Questions and Answers

प्रश्न 1.
निम्न पङ्क्तीन् पठित्वा तदाधारिताना प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत (निम्न पंक्तियों को पढ़करउसपर आधारित प्रश्नों के उत्तर लिखिए)

उन्नतवृक्षं तुझं भवनं
क्रान्त्वाकाशं खलु याम।
कृत्वा हिमवन्तं सोपानं
चन्दिरलोकं प्रविशाम ।।

I. एकपदेन उत्तरत (एक शब्द में उत्तर दीजिए)
(i) वयं कीदृशं भवनं क्रान्त्वा आकाशं याम?
(ii) वयं उन्नतवृक्षं क्रान्त्वा कुत्र याम?
उत्तर:
(i) तुङ्गम्
(ii) आकाशम्

II. पूर्ण वाक्येन उत्तरत (पूरे वाक्य में उत्तर दीजिए)
(i) वयं किं कृत्वा चन्दिरलोकं प्रविशाम?
उत्तर:
(i) वयं हिमवन्तं सोपानं कृत्वा चन्दिरलोकं प्रविशाम।

III. भाषिक कार्यम् (भाषा सम्बन्धी कार्य)

(i) ‘क्रान्त्वाकाशं खलु याम’। अत्र क्रियापदं किम्?
(क) आकाशम्
(ख) खलु
(ग) याम
(घ) आकाशे
उत्तर:
(ग) याम

(ii) ‘हिमवन्तं सोपानम्’ अनयोः पदयोः विशेषणं किम् अस्ति?
(क) हिमवन्तम्
(ख) हिमवतः
(ग) सोपानः
(घ) सोपानम्
उत्तर:
(क) हिमवन्तम्

प्रश्न 2.
निम्नश्लोकं पठित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत (नीचे लिखे श्लोक को पढ़कर खाली स्थानों को भरिए)

शुक्रश्चन्द्रः सूर्यो गुरुरिति
ग्रहान् हि सर्वान् गणयाम।
विविधाः सुन्दरताराश्चित्वा
मौक्तिकहारं रचयाम ।।

अन्वयः-
(वयं) शुक्रः चन्द्रः
(i) गुरुः इति सर्वान्
(ii) हि गणयाम। विविधाः
(iii) चित्वा
(iv) रचयाम।
उत्तर:
(i) सूर्यः
(ii) ग्रहान्
(iii) सुन्दरताराः
(iv) मौक्तिकहारं।

प्रश्न 3.
उचितानि पदानि सम्मेलयत ( उचित शब्दों को मिलाइए)
NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 13 विमानयानं रचयाम 3
उत्तर:
(i) सूर्यो गुरुरिति
(ii) विपुले विमले
(iii) कृषिकजनानाम्
(iv) चन्द्रिरलोकं प्रविशाम,
(v) सीते! ललिते!
(vi) मौक्तिकहारं रचयाम।

प्रश्न 4.
निम्न पदानि पठित्वा प्रश्नवाचकानि पदानि लिखत (नीचे लिखे पदों को पढ़कर प्रश्नवाचक पदों को लिखिए)

यथा- सूर्यः
(i) अम्बुदमालाम् – …………………
(ii) हर्षम् – …………………
(iii) उन्नतवृक्षम् – …………………
(iv) सर्वान् – …………………
(v) सुन्दरताराः – …………………
(vi) चन्दिरलोकम् – …………………
उत्तर:
(i) काम्
(ii) किम्
(iii) कम्,
(iv) कान्
(v) काः
(vi) कुत्र।

प्रश्न 5.
पर्यायपदानि चित्वा लिखत (पर्यायवाची पदों को चुनकर लिखिए)

पदानि – पर्यायाः
(i) आकाशे – सूर्यः
(ii) स्वच्छे – हर्षम्
(iii) चन्द्रः – गगने
(iv) दिनकरः – चन्दिरः
(v) प्रसन्नताम् – विमले
उत्तर:
(i) गगने
(ii) विमले
(iii) चन्दिर
(iv) सूर्यः
(v) हर्षम्।